Name: Вобразны свет и жанравая прырода ранних паэм Янки Купалы
Brand: Зачётка
SKU: 2920
Price: 251.00 BYN
Availability: InStock
Rating: 4.4 (24 reviews)

ГГУ им.Ф.Скорины (Гомельский государственный университет)

Диплом

на тему: «Вобразны свет и жанравая прырода ранних паэм Янки Купалы»

по дисциплине: «Белорусская литература»

2016

251.00 BYN

Вобразны свет и жанравая прырода ранних паэм Янки Купалы

Тип работы: Диплом

Дисциплина: Белорусская литература

Работа защищена на оценку "8" без доработок.

Уникальность свыше 40 %.

Работа оформлена в соответствии с методическими указаниями учебного заведения.

Количество страниц - 46.

В работе также имеется следующие приложение:

Раннія паэмы Я. Купалы

Оформить заказ

Уводзіны

1 Паэма як від і жанр

2 Паэмы Я. Купалы: агляд і агульная характарыстыка

3 Мастацка-эстэтычныя адметнасці ранніх паэм Я. Купалы

3.1. Раннія паэмы Я. Купалы ў даследаваннях

3.2. Паэма “Зімою”

3.3. Паэма “Калека”

3.4. Паэма “Адплата кахання”

3.5. Паэма “Нікому”

3.6. Паэма “У Піліпаўку”

3.7. Паэма “За што?”

Заключэнне

Спіс выкарыстаных крыніц

Дадатак

Уводзіны

У кожнай нацыянальнай літаратуры ёсць постаці асабліва значныя і славутыя, якія найбольш поўна ўвабралі ў сябе вопыт перажытага, здабыткі папярэднікаў, сталі прызнанымі песнярамі свайго народа, яго гістарычнага лёсу. У славян гэта Пушкін, Шаўчэнка, Міцкевіч, Прэшэрн, Негаш, Гвездаслаў... Сярод іх знаходзіцца і Янка Купала. Ён стварыў такія мастацка-філасофскія, ідэйныя каштоўнасці, якія не маюць аналагаў у іншых народаў. Праз яго творы беларускі народ расказаў свету пра сваё жыццё, звычаі, гісторыю, прыроднае ўлонне, раскрыў свой светапогляд і норавы, прад'явіў, інакш кажучы, неабвержнае мастацка-паэтычнае сведчанне аб сваім існаванні на зямлі. Гістарычная своеасаблівасць Купалы заключалася ў тым, што з самага пачатку, з «жалейкавага» перыяду, паэт выступаў як прарок нацыянальнага Адраджэння.

Творчасць Купалы ўжо на самых першых этапах была трывала звязана з нацыянальнымі традыцыямі. Ён бачыў і радаваўся абуджэнню і разгортванню духоўных сіл свайго народа. Апора на нацыянальнае дазволіла яму дасягнуць шырокіх агульначалавечых даляглядаў. Адначасова Янка Купала садзейнічаў узбагачэнню беларускай літаратуры за кошт мастацкага вопыту літаратуры сусветнай, а найперш рускай, польскай, украінскай [28, с. 122].

Янка Купала – класік сусветнай і беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і сучаснай беларускай літаратурнай мовы, народны паэт Беларусі, духоўны лідэр беларускага нацыянальнага адраджэння. Выступаў як паэт, драматург, публіцыст, перакладчык, грамадскі дзеяч.

Янка Купала пражыў няпростае жыццё, поўнае цяжкасцей і выпрабаванняў. Аднак яго высокія якасці як чалавека, грамадзяніна і творцы: сумленнасць, высакароднасць, гуманізм, любоў да свайго народа і Айчыны, вернасць вызначальнай ідэі ўсёй яго творчасці – нацыянальнаму, сацыяльнаму і духоўнаму разняволенню людзей, раскрытай на высокім мастацкім узроўні, заставаліся нязменнымі і неаспрэчнымі з цягам часу. Беларускі пясняр стаіць ў шэрагу тых вялікіх мастакоў свету, якім дадзена глыбока спазнаць сутнасць свайго часу, народа, яго гісторыі і выказаць гэта ў яскравай, толькі ім уласцівай форме.

Нельга не пагадзіцца з наступнай ацэнкай беларускіх літаратуразнаўцаў: "Творчасць Янкі Купалы – летапіс жыцця беларускага народа, адбітак нацыянальнага характару, нацыянальнага светаразумення і паэтычнага светаўспрымання на пераломных гістарычных рубяжах 1-й паловы XX ст.

1 Паэма як від і жанр

Адным з асноўных навуковых паняццяў гісторыка-літаратурнага працэсу з'яўляецца жанр. Жанр вызначаецца як паняцце, якое склалася гістарычна як тып мастацкага твора ў адзінстве формы і зместу.

Як адзначае В. Яцухна, ва ўжыванні тэрмінаў «від» і «жанр», якімі абазначаецца ўнутранае структурна-падпарадкавальнае і функцыянальнае чляненне твораў мастацкай літаратуры, няма пэўнага адзінства. Так, у большасці даведачных выданняў па літаратуразнаўству свярджаецца, што від з’яўляецца катэгорыяй больш агульнай у адносінах да жанру. На практыцы ж гэтыя паняцці вельмі часта змешваюцца, атаясамліваюцца, а то і зусім палярна ўзаемазамяняюцца [46, с. 166].

Па азначэнні В.Рагойшы, “жанр – гістарычна акрэслены, адносна ўстойлівы тып мастацкай фрмы, дзе структура пэўных фармальных прыкмет (архітэктанічных, вобразных, моўных) выяўляе больш-менш канкрэтны паэтычны сэнс” [9,с. 395].

Паэма без пярэчанняў адносіцца да традыцыйных жанраў літаратуры і пазначана свамі характэрнымі, пазнавальнымі адзнакамі.

Паэма – лірычны, эпічны, лірыка-эпічны твор, пераважна вершаваны, на якім адлюстраваны значныя падзеі і яскравыя характары. У паэме нярэдкія і элементы драмы: скразное напружана канфліктнае дзеянне, маналогі і дыялогі [38, с. 112].

Па азначэнні В. Яцухны, паэма (гаворка ідзе менавіта аб класічнай паэме) уяўляе сабой даволі вялікі (аб’ёмны) вершаваны твор, у якім закранаюцца і адлюстроўваюцца важныя праблемы рэчаіснасці, пададзеныя, як правіла, на значным сацыяльна-гістарычным фоне. У адрозненне ад вершаваных рамана і аповесці, у паэме адсутнічаюць падрабязныя апісанні; яе аўтары стараюцца ўзняцца над паўсядзённасцю і адшукаць у жыцці ўзвышана-гераічнае. Акрамя таго, паэма выяўляе імкненне да філасофска-гістарычнага асэнсавання падзей. Адпаведна, што гэта накладвае адбітак на сюжэтна-кампазіцыйныя і стылёвыя адзнакі твора. Самыя глыбокія вытокі паэмы ляжаць у фальклоры, а таксама ў не надта далёка адышоўшых ад яго творах народна-гераічнага эпасу [46, с. 184].

Трэба адзначыць, што назва «паэма» агульная, у літаратуразнаўстве часцей гаворыцца аб канкрэтнай жанравай разнавіднасці паэмы: лірыка-эпічнай, лірычнай, эпічнай, сатырычнай, гераічнай, дыдактычнай, бурлескнай, драматычнай і г.д. Узнікла паэма на аснове старажытных і сярэдневяковых песень, паданняў, эпапей, што праслаўлялі гістарычныя падзеі.

2 Паэмы Я. Купалы: агляд і агульная характарыстыка

Янка Купала – класік беларускай літаратуры, адзін з тых нацыянальных пісьменнікаў, творчасць якіх нязменна прыцягвае ўвагу ў свеце.

“Творчая непаўторнасць вялікага мастака можа выявіцца, рэалізавацца толькі ў тым выпадку, калі адбываецца зліццё яго творчай асобы з тымі жыццёвымі з'явамі, з якімі ён кроўна звязаны і якія знаходзяць у ягонай душы жывы, зацікаўлены водгук. Асоба мастака не можа скласціся раней, чым узнікнуць, наспеюць такія неабходныя для мастацкай сталасці пісьменніка ўмовы, як пачуццё нацыянальнай самасвядомасці, пачуццё радзімы, народнай годнасці», – адзначае І. Навуменка [32, с. 121].

Янка Купала – самы вядомы беларускі паэт, драматург, публіцыст, перакладчык, класік беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы. Творчая спадчына Я. Купалы багатая і разнастайная. У 1908 годзе выходзіць першы зборнік паэта – “Жалейка”. У 1910 годзе выйшаў другі зборнік вершаў – “Гусляр”. Ён меў яшчэ большы поспех, чым “Жалейка”. У гэты час, апрача шматлікіх вершаў, былі напісаны паэмы “Сон на кургане”, “Курган”, “Бандароўна”, “Магіла льва”, “Яна і я”, “Адвечная песня”, п’есы “Паўлінка”і “Раскіданае гняздо”. У 1913 годзе ў Пецярбурзе быў выдадзены трэці паэтычны зборнік “Шляхам жыцця”.

Адметнае месца ў творчасці Я. Купалы займаюць паэмы. Я. Купала ўнёс велізарны ўклад у развіццё і станаўленне жанру паэмы ў беларускай літаратуры. Усяго (разам з незакончанай "Гарыславай") яго пяру належыць 20 паэм.

Умоўна паэмы Я. Купалы традыцыйна падзяляюць на так званыя дакастрычніцкія і савецкага часу. Прычым гэты падзел не поўнасцю абумоўлены сацыялогіяй, важную ролю адыгрываюць тут і ўласна творчыя моманты і фактары.

У межах дакастрычніцкіх паэм вылучаюць раннія паэмы перыяду 1905–1907 гг. ("Зімою", "Нікому", "Калека", "Адплата кахання"). Гэтыя творы, а таксама напісаныя крыху пазней "У Піліпаўку" і "За што?" шэраг даследчыкаў лічыць не ўласна паэмамі, а вершаванымі апавяданнямі або аповесцямі. Названыя творы ў многім вучнёўскія. Дадзеная акалічнасць абумовіла такія іх якасці і рысы, як перавага аповеду над абагульняючым паэмным асэнсаваннем падзей, а таксама меладраматызм зместу.

Другая група дакастрычніцкіх паэм Я. Купалы – так званыя фальклорна-рамантычныя (або фальклорна-гераічныя ці героіка-рамантычныя).

Вывады

Раннія паэмы Я. Купалы параўнальна нячаста становяцца аб’ектам даследавання літаратуразнаўцаў як менш вартасныя за іншыя творы Купалы паэмнага жанру. Па форме яны вельмі нагадваюць характэрныя для нацыянальнай фальклорна-літаратурнай традыцыі вершаваныя апавяданні, якія грунтуюцца на «праўдзівых здарэннях» з народнага жыцця.

Большасць даследчыкаў (У. Гнілам ёдаў, і. Багдановіч і інш.) лічаць, што ў ранніх паэмах Я. Купалы назіраюцца адметныя рысы рамантычнай паэмы. Некаторыя даследчыкі (В. Максімовіч) не згодны з гэтым меркаваннем. В. Максімовіч знаходзіць ужо ў ранніх творах Я. Купалы прыкметы экспрэсіянізму.

Акрамя таго, паэмай “Адплата кахання” Янка Купала далей развіў жанр апавядання-быліцы, спавядальнай паэмы. Паэма “За што?” можа быць аднесена да жанру сацыяльна-бытавой.

Ідэйна-эстэтычная аснова канфлікту ранніх купалаўскіх паэм «Зімою», «Нікому», «Адплата кахання», «Калека», «У піліпаўку», «За што?» – сацыяльна-бытавая. Усе яны прасякнуты пафасам адмаўлення грамадскіх адносін, заснаваных на прыгнечанні. Выбар персанажаў адпавядаў прынцыпу сацыяльнага кантрасту. Прадстаўнікі простага народа, надзеленыя высокімі чалавечымі якасцямі – шчырасцю, пачуццём годнасці, супрацьстаяць бесчалавечнасці прыгоннікаў – жорсткасці, цынічнасці i разбэшчанасці паноў i ix асяроддзя.

1 Абабурка, М.В. Асновы стылістычнага аналізу літартурна–мастацкага тэксту: метадыч. рэкамендацыі / М. В. Абабурка. – Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2002. – 128 с.

2 Абабурка, М.В. Беларуская лiнгвiстычная паэтыка i тэксталогiя. – Магілёў : МДУ ім. А. Куляшова, 2008. – 274 с.

3 Арочка, М. Саюз часу і майстэрства: літ. крытыка / М. Арочка. – Мінск: Маст. літ., 1981. – 269 с.

4 Асабіна, С.В. З тэксталагічных назіранняў над п’есамі Я. Купалы / С. В. Асабіна // Актуальныя праблемы мовазнаўства: матэрыялы Міжнар. навук. канф., 28 каст. 2004 г., Гродна. – Гродна: ГрДУ, 2004. – С. 197–200.

5 Багдановіч, I.Э. Янка Купала i рамантызм / І.Э. Багдановіч.– Мінск: Навука i тэхніка, 1989.– 220 с.

6 Балдышэўская, Т.І. Мастацкае асэнсаванне вобраза русалкі / Т.І. Балдышэўская // Рэспублікаскія Купалаўскія чытанні: Мат. рэспубл. навук. канф. / Пад рэд. У.І.Каялы, І.Я.Лепешава. – Гродна: ГрДУ, 2001. – С. 32–36.

7 Бандарык, А. Калі пытанне робіцца адказам: на моўным матэрыяле п’ес Янкі Купалы / А. Бандарык // Роднае слова. – 2010. – № 7. – С. 37–38.

8 Бароўская, І.А. Моўна-вобразныя адметнасці паэтычнай мовы як аснова музычнасці песеннай лірыкі Янкі Купалы / І.А. Бароўская // Рэспубліканскія Купалаўскія чытанні. – Гродна, 2010. – С. 245–249.

9 Бярозкін, Р.С. Свет Купалы / Р.С. Бярозкін / Звенні: Літ. крытыка. Выбранае. – Мінск: Маст. Літ., 1981. – 572 с.

10 Васючэнка, П. Беларуская лiтаратура пачатку 20 стагоддзя ў кантэксце еўрапейскага сiмвалiзму / П. Васючэнка // Скарыназнаўства, кнiгазнаўства, лiтаратуразнаўства: матэрыялы ІІІ Мiжнар. кангрэса беларусiстаў «Беларуская культура ў дыялогу цывiлiзацый» (Мiнск, 21 – 25 мая, 4 – 7 снежня 2000 г.). – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2001. – С. 96 – 101.

11 Васючэнка, П. Драматычная спадчына Янкі Купалы: Вопыт сучаснага прачытання / П. Васючэнка. – Мінск: Навука і тэхніка, 1994. – 173 с.

12 Васючэнка, П. Янка Купала і сімвалізм / П. Васючэнка // Роднае слова. – 2002. – № 8. – С. 14-18.

13 Виноградов, В. В. О языке художественной литературы / В.В. Виноградов / ред. С. Гиждец, Ф. Кузьмин. – М.: Гос. изд–во худ. лит., 1959. – 656 с.

14 Гаспаров, Б.М. Поэтика «Слова о полку Игореве» / Б.М. Гаспаров. – М.: Аграф, 2000. – 608 с.

15 Гісторыя беларускай літаратуры: ХІХ – пачатак ХХ ст.: Падруч. для філал. фак. пед. ВНУ / І.Э. Багдановіч, У.В. Гніламёдаў, Л.С. Голубева і інш. ; пад агул. рэд. М.А. Лазарука, А.А. Семяновіча. – 2-е выд., дапрац. – Мінск: Выш. школа, 1998. – 550 с.

16 Гніламёдаў, У. Янка Купала: Новы погляд / У. Гніламёдаў. – Мінск : Народная асвета,1995. –220 с.

17 Григорьев, В.П. Тропы / В.П. Григорьев // Литературный энциклопедический словарь / под общ. ред. В.М. Кожевникова, П.А. Николаева. – М.: Советская энциклопедия, 1987. – С. 446.

18 Жаков, Г.А. Драматическая поэма как поэтический жанр / Г.А. Жаков // Проблемы жанра. – Минск: Наука и техника, 1977. – С. 36 – 48.

19 Каваленка, В.А. Міфа-паэтычныя матывы ў беларускай літаратуры / В.А. Каваленка. – Мінск: Навука і тэхніка, 1981. – 320 с.

20 Каваленка, В.А. Творчасць Я. Купалы і міфалогія / В.А. Каваленка // Весці Акадэміі навук БССР. 1982. – №3. – С. 23–26.

21 Колас, Г. Карані міфаў (Жыццё і творчасць Янкі Купалы) / Г. Колас. – Мінск: Бел. гуманіт. адукац.-культ. цэнтр, 1998. – 348 с.

22 Конан, У. Беларуская літаратура ў кантэксце хрысціянскіх ідэалаў / У. Конан. – Мінск: Нар. асвета, 1998. – 320 с.

23 Купала, Я. Паэмы. Драматычныя творы / Я. Купала // уклад. А.А. Сляпцовай. – Мінск: Маст. літ., 1989. – 494 с.

24 Купала, Я. Поўны збор твораў: у 9 т. / Я. Купала. – Т. 7. Драматычныя паэмы і п’есы. – Мінск: Маст. літ., 2001. – 399 с.

25 Лазарук, М.А. Слоўнік літаратуразнаўчых тэрмінаў : дапам. для настаўнікаў / М.А. Лазарук, А.Я. Ленсу. – Мінск : Народная асвета, 1983. − 191 с.

26 Лебядзевіч, Д.М. Драматычная паэма Янкі Купалы «Сон на кургане» і трагедыя Эсхіла «Прыкуты Праметэй»: тыпалагічны аспект / Д.М. Лебядзевіч // Слова класічная вышыня: зборнік навуковых прац. – Гродна: ЮрСаПрынт, 2012. – С. 120–128.

27 Лепешаў, І.Я. Лінгвістычны аналіз тэксту / І. Я. Лепешаў. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2009. – 228 с.

28 Лойка, А.А. Гісторыя беларускай літаратуры. Дакастрычніцкі перыяд: У 2 ч. / А.А. Лойка. – Ч.2. – Мінск: Выш. школа, 1989. – 480 с.

29 Максімовіч, В. Па шляху абнаўлення / В. Максімовіч // Полымя. – 2003. – № 4. – С. 198–207.

30 Максімовіч, В. Эстэтычныя пошукі ў беларускай літаратуры пачатку 20 стагоддзя / В. Максімовіч. – Мінск : Аракул, 2000. – 351 с.

31 Навуменка, І. Янка Купала / І. Навуменка // Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя: У 4 т. Т. 1 / Нац. акад. навук Беларусі. Ін-т літаратуры імя Я. Купалы. – Мінск : Беларуская навука, 1999. – 583 с.

32 Навуменка, І. Янка Купала: Духоўны воблік героя / І. Навуменка. – Мінск : Народная асвета, 1967. – 280 с.

33 Петрушкевіч, А.М. Некаторыя старонкі беларускай літаратуры пачатку ХХ стагоддзя: дапам. / А.М. Петрушкевіч ; пад рэд. І.В. Жука. – Гродна: ГрДУ, 2009. – 170 с.

34 Петрушкевіч, А.М. Умоўна–сімвалічная вобразнасць паэмаў Янкі Купалы «На куццю» і Міхася Чарота «Босыя на вогнішчы» / А.М. Петрушкевіч, Ю.А. Якубовіч // Рэспублікаскія Купалаўскія чытанні: Мат. рэспубл. навук. канф. / Пад рэд. У.І.Каялы, І.Я.Лепешава. – Гродна: ГрДУ, 2001. – С. 34–38.

35 Рагаўцоў, В.І. Уводзіны ў мовазнаўства : вучэбны дапаможнік / В.І. Рагаўцоў. – Магілёў: МДУ імя А.А. Куляшова, 2004. – 204 с.

36 Рагойша, В. Бацька нацыі / В. Рагойша // Полымя. – 1992. – № 7. – С. 191–203.

37 Рагойша, В. Паэтычны слоўнік / В. Рагойша. – 3–е выд., дапрац. і дапоўн.–Мінск : Беларуская навука, 2004. – 576 с.

38 Рагойша, В.П. Тэорыя літаратуры ў тэрмінах : дапаможнік / В.П. Рагойша. – Мінск: Беларуская энцыклапедыя, 2001. – 383 с.

39 Санюк, Д. Эстэтыка творчасцi Янкi Купалы / Д. Санюк. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2000. – 212 с.

40 Санюк, З. Сілы смерці інябыту / З. Санюк // Першацвет. – 1993. – № 1. – С. 107–112.

41 Санюк, З.К. Трагічнае ў дакастрычніцкай творчасці Янкі Купалы: аўтар. … канд. філал. навук / З.К. Санюк. – Мінск., 1992. – 23 с.

42 Тарасава, С. М. Ліра-эпічная паэма / С.М. Тарасава // Культура Беларусі : энцыклапедыя. – Т. 5. Л – М / рэдкал.: В.В. Калістратава, Б.У. Святлоў, Л.С. Ананіч, У. Адамушка, У.С. Басалыга. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2014 .– С. 107.

43 Тычко, Г.К. Беларуская літаратура ХІХ –ХХ стагоддзяў: час і асобы : вучэб. дапам. / Г.К. Тычко. – Мінск: Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў, 2010. – 267 с.

44 Тычына, М. Карані: культуралагічны дыскурс / М. Тычына // Нарысы беларуска-ўкраiнскiх лiтаратурных сувязей: Культурна–гістарычны і літаратуразнаўчы аспекты праблемы. – Мінск: Беларуская навука, 2002. – С. 10 – 64.

45 Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БелСЭ, 1986. – 727 с.

46 Яцухна, В.І. Тэорыя літаратуры: дапаможнік для студэнтаў філалагічных спецыяльнасцей ВНУ / В.І. Яцухна; Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Гомельскі дзяржаўны універсітэт імя Ф. Скарыны.– Гомель: ГДУ імя Ф. Скарыны», 2006.– 279 с.