Водгук Эссе

Юнацкі свет у апавяданні І.Навуменкі “Сямнаццатай вясной.

Іван Якаўлевіч Навуменка – адзін з самых выдатных пісьменнікаў беларускай зямлі, літаратуразнавец, акадэмік НАН Беларусі, лаурэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі і Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Я. Коласа. У Еўропе і свеце яго ўсё часцей маглі б згадваць як прадстаўніка такога вядомага накірунку, як Lost Generation writers (“пісьменнікі страчанага пакалення”). Ён прыйшоў у беларускую і еўрапейскую прозу “20-гадовым ветэранам, і не толькі з ваеннага акопа, але яшчэ і з акупіраванай беларускай зямлі” [8].
Эстэтычным ідэалам Івана Навуменкі, згодна з пунктам гледжання многіх даследчыкаў яго творчасці, у асаблівасць, Л. А. Піскун і Л. Сіньковай, была “гарманічная паэтыка Якуба Коласа” [7, с. 15]. Але разам з тым ў многім гэты беларускі пісьменнік перагукваецца з франтавікамі Рэмаркам і Гарэцкім, хоць пісаў ужо не пра першую, а пра другую сусветную вайну і пра жыццё пасля яе.
Нарадзіўся Іван Навуменка 16 лютага 1925 г. у г. Васілевічы Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці ў сям’і чыгуначніка. Падчас Вялікай Айчыннай вайны прымаў актыўны ўдзел у падпольнай дзейнасці, пасля быў прызваны ў армію. Дэмабілізаваны ў снежні 1945 г.
Пасля гэтага працаваў у газетах і адначасова займаўся на завочным аддзяленні філалагічнага факультэта БДУ, па заканчэнні яго паступіў у аспірантуру пры БДУ, якую скончыў у 1954 г.
Першыя апавяданні І. Навуменкі былі надрукаваны ў часопісе “Маладосць” у 1955 г., а ўжо з 1957 г. кніга за кнігай пачынаюць выходзіць зборнікі апавяданняў і аповесцяў. Чытачы маюць магчымасць пазнаёміцца з наступнымі яго кнігамі: “Семнаццатай вясной”, “Хлопцы-равеснікі”, “Верасы на выжарынах”, “Бульба”, “Таполі юнацтва”, “Тая самая зямля”, “Падарожжа ў юнацтва” і інш. Багатая жыццёвая біяграфія пісьменніка, яго ўнутраныя перажыванні і трывогі, летуценні і мроі сталі асновай для стварэння дадзеных твораў. Героі І.Навуменкі бываюць наіўнымі і рамантычнымі, сур’ёзнымі і смешнымі, у многім яны дапаўняюць адзін другога, а ў цэлым ствараюць вобраз маладога пакалення таго часу, якое прайшло праз суровыя выпрабаванні вайны.


Водгук на апавяданне Янкі Брыля “Поп”

Пытанне выратавання чалавечага жыцця даўно і даволі востра стаяла перад чалавекам. На што ты гатовы пайсці, каб уратаваць другога чалавека? У чым праяўляецца гэта гатоўнасць? Беларуская літаратура не адзін раз звярталася да гэтай тэмы, з розных бакоў раскрываючы яе. Асабліва востра дадзеная тэма прадстаўлена ў пасляваеннай літаратуры, якая больш за ўсё паказвае, на што варты чалавек у самых цяжкіх абставінах.
Пачынаючы чытаць дадзены твор, адразу не зусім зразумела, што з’яўляецца цэнтральнай тэмай дадзенага твора, асабліва калі спачатку паглядзець на назву твора. Але ўвогуле дадзенае апавяданне адлюстроўвае агульначалавечую праблематыку, якая сразумела амаль кожнаму чалавеку.
Апавяданне “Поп”, напісанае Янкам Брылём у 1981 годзе, таксама падымае дадзеную тэму. Асноўнае пытанне, якое тут падымаецца – гэта самакаштоўнасць чалавечага жыцця, незалежна ад таго, хто чалавек па этнічнай прыналежнасці, веравызнанню і г.д.
Гады вайна паказалі, наколькі каштоўным з’яўляецца жыццё кожнага чалавека. І пытанне захавання яе з’яўляўся адным з цэнтральных у гэты перыяд. Кожны чалавек, які так ці інакш мог апынуцца ў падобнай сітуацыі, якая апісана ў творы, мог апынуцца і перад падобным выбарам, як і поп.
Структурна гэта апавяданне можна падзяліць на 3 часткі, якія адлюстроўваюць асноўную кампазіцыю і пабудаванне сюжэту. Першая частка распавядае нам пра палдарожжа галоўнай гераіні, калі яна бегла ад вайны. Другая частка пачынаецца ў моманце, калі яна прымае рашэнне застацца ў вёсцы, таму што далей бегчы няма ні сіл, ні магчымасцяў, бо гераіня не толькі з маленькай дачкой на руках, але і на пятым месяцы цяжарнасці іншым дзіцем. У гэтай жа частцы адбываецца знаёмства чытача з яшчэ адным героем – папом. Невыпадкова менавіта ў гонар яго называецца дадзены твор. У якасці трэцяй часткі можна вылучыць апошнія апісаныя падзеі, калі гераіня пасля многіх гадоў вяртаецца ў тое месца, дзе калісьці дзякуючы попу змагла выратаваць і сябе, і ўласных дзяцей, змагла адкрыта заставацца і жыць, не баючыся расправы па прычыне этнічнай непрыязнасці.


Водгук на верш “Фантазія” Ул. Караткевіча

Тэма няшчасцяў паэта, яго адрынутага кахання з’яўляецца ледзь ці не адной з самых часта падымаючыхся ў творчасці паэтаў розных стагоддзяў і народаў. Нераздзельнае каханне вельмі часта ўспрымаецца і трактуецца як імпульс, прычына, стымул да стварэння вялікіх твораў, якія застаюцца папулярнымі на працягу не толькі гадоў, але часам і цэлых стагоддзяў.
Уладзімір Караткевіч, які з’яўляецца адным з геніяльных беларускіх пісьменнікаў, не абышоў сваёй увагай гэтую тэму. Верш “Фантазія”, які быў напісаны ў 1969 г., апублікаваны ў зборніку вершаў “Малая Іліяда”. Што яшчэ цікавей, яно размешчана ў раздзеле “Калі памірае каханне”, што ўжо наводзіць на думку аб тым, што асноўная тэма дадзенага твора – нераздзельнае і няшчаснае каханне, але разам з тым вечнае.
Тут няма звыклага распавядання пра ўзаемаадносіны мужчыны і жанчыны, усё значна алегарычней і метафарычней. Акрамя тэмы непадзеленага кахання можна сказаць, што тут падымаецца тэма ўзаемаадносін творцы і яго “музы”. Караткевіч закранае тэму таго, як часам жанчыны ставяцца да вялікіх творцаў, адрынаюць іх і прызнаюць толькі пасля смерці.
Важнай ідэяй, якая падымаецца паэтам у гэтым вершы, з’яўляецца акцэнтаванне ўвагі на той акалічнасці, што многія людзі, вартыя кахання, чамусьці не атрымліваюць яе пры жыцці. Пры гэтым, нягледзячы на тое, што прыклады тут прыводзяцца выключна з ліку знакамітых людзей, кожны чытач можа ўбачыць тут нешта сваё, асабліва калі ў сваім жыцці сутыкаўся з аналагічнай сітуацыяй.

Водгук на верш “Iсцiна, адвечная, як свет” Н. Гілевіча.

Чалавек вельмі часта з самага дзяцінства засвойвае некаторыя ісціны, якія актуальныя ў любы час. У сувязі з гэтым адразу ж ўспамінаецца тое, што без цемры людзі не ведалі б, што такое святло.
Такое ж характэрна і для іншых рэчаў – не будзь іх супрацьлегласці, чалавек бы проста не ведаў, што гэта такое і не цаніў бы гэта. Апазіцыя чалавечага жыцця – адна з тых нормаў, якія ён павінен засвоіць бадай ці не з самага нараджэння, інакш ніяк. Адразу ж успамінаецца цытата з бессмяротнага рамана М. Булгакава – словы Воланда: “Што б рабіла ваша святло, калі б не было цемры?”
Верш Ніла Гілевіча “Ісціна, адвечная, як свет” быў напісаны ў 1970 г., аднак, асноўная ідэя і пасыл, які адрасуе свайму чытачу паэт, актуальная па-за часам, бо адлюстроўвае тую самую ісціну, якая будзе актуальная для чалавека ў той ці іншай ступені ва ўсе часы. Ужо сама назва твора адлюстроўвае ўсё гэта. Аўтар прыводзіць прыклады тых самых ісцін, якія павінны быць вядомыя кожнаму чалавеку, незалежна ад яго ўзросту, этнічнай і культурнай прыналежнасці, эпохі, у якой ён жыве.
Гэты верш можна аднесці да філасофскай лірыкі, у якой раскрываюцца асновы асноў чалавечага быцця і яго жыцця. Нягледзячы на тое, што гэта верш адносна невялікая па памеры, разам з тым асноўны пасыл, які тут дадзены, з’яўляецца адным з самых моцных.
Уся прастата ісцін , якія раскрывае перад сваім чытачом паэт, на першы погляд можа здацца даволі павярхоўнай. Аднак, як гэта і бывае ў большасці выпадкаў, самая простая ісціна з’яўляецца самай важнай. І нягледзячы на сваю прастату і павярхоўнасць, не заўсёды чалавеку атрымоўваецца з самага пачатку прыняць яе. 


Водгук на верш “Ойча праведны, памажы” Р. Барадуліна.

У самыя цяжкія часы свайго жыцця чалавек вельмі часта звяртаецца да Бога для ўмацавання сваёй веры, душэўных сіл, у пошуках свайго роду рашэння той сітуацыя, якая назіраецца ў яго жыцці ў той ці іншы момант. Што цікава, гэтая тэма часта знаходзіць адлюстраванне і ў літаратуры, дапамагае паэту выказаць тое, што ён адчувае ў канкрэтны момант у дачыненні да пэўных вобразаў.
Верш Р. Барадуліна «Ойча праведныя, памажы» публикаваляся ў розныя зборнікі паэта («Белая зорка», «Ксты»). У ім знайшоў адлюстраванне заклік паэта да Бога ў цяжкую хвіліну. Што характэрна, тут жа адлюстроўваецца і яшчэ адна важная для паэта тэма – тэма Радзімы:
Павядзі мяне па жыцці,
Па трыпутніку і ажыне,
Памажы мне сцежку знайсці,
Што не кіне мяне на чужыне.
Гэта верш перапоўнена рэлігійным пафасам, у ім знаходзяць адлюстраванне многія пытанні, якія хвалююць паэта. Тут закранаецца адна з найважнейшых тэм – як застацца чалавекам у гэтым свеце, знаходзіцца ў ладзе з сабой, захаваць свой душэўны спакой.