Вобразы вар'ятау у п'есах Купалы и Шэкспiра Курсовая работа (проект)

Чалавек звар'яцелы з'яўляецца аб'ектам увагі не толькі ў медыцынскіх працах, але і ў мастацкай літаратуры. Цікавасць да феномену вар'яцтва прасочваецца ў літаратурным працэсе розных эпох. Асабліва гэты інтарэс актуалізуецца ў крызісныя, пераломныя моманты гісторыі.

У процілегласць вар’яцтву можна зараз вызначыць сутнасць разумнага сэнсу. Разумны сэнс – гэта збалансаваная семіётыка, якая надзяляе знешнія рэчы ўнутраным значэннем, і мірнае існаванне сярод гэтых рэчаў, знакаў і значэнняў. Набліжэнне да ўтрапёнасці – неўрозы і псіхапатыі, - як мы бачылі, скажаюць суадносіны паміж рэчамі, знакамі і іх значэннямі, але ўсё ж захоўваюць фундаментальнае дачыненне знак – рэч –значэнне. У гэтым сэнсе сутнасць вар’яцтва можна вызначыць як адсутнасць знакавых сістэм, якія абапіраюцца на знешнія фактары ў прытомнасці суб’екта і як разбурэнне тым самым суб’екта ў агульнапрынятым сэнсе [3, с. 3].

У выпадку неўрозаў або нават параноі мы можам не згаджацца з інтэрпрэтацыяй рэчаў, фактаў і падзей, якія прапаноўвае вар’ят. Але самі гэтыя рэчы, факты і падзеі мы можам назіраць. У выпадку шызафрэнічнага псіхозу мы не толькі не можам прыняць значэнне вар’яцка-галюцынатарскіх рэчаў, фактаў і падзей, але мы не можам іх назіраць, таму што, з нашага пункта гледжання, іх наогул не існуе. Але абодва выпадкі з’яўляюцца вынікам псіхічнага захворвання [3, с. 3].

Спробы класіфікаваць псіхічна хворых людзей назіраюцца не толькі ў медыцынскіх працах, але і ў літаратурна-эстэтычных трактатах.

Даследчыкі сыходзяца ў меркаванні, што найбольшую сэнсавую нагрузку ў шэкспіраўскіх п'есах нясе праўдзівае або прытворнае вар'яцтва. Справа не толькі ў клінічнай дакладнасці, але і ў велізарным філасофскім значэнні дадзенай асаблівасці. Як адзначае А. Калеснік, канцэнтрацыя сэнсаў у словах шэкспіраўскіх вар'ятаў выключна высокая. больш таго, вар'яцтва можа апынуцца вышэй паўсядзённага разумення, што прама сцвярджаецца ў самім тэксце: «мудрасць ў вар'яцтве", "гэта адсутнасць сэнсу – больш, чым сэнс "і інш. [10, с .107].

Такіх выпадкаў натхнёнага вар'яцтва ў Шэкспіра чатыры, усе яны сканцэнтраваны ў двух п'есах - у «Гамлеце» і «Карале Ліры». Прычым сапраўдных і прытворных вар'ятаў аб'ядноўвае здольнасць рабіць глабальныя высновы і гаварыць ад імя чалавецтва.

Вобразу Афеліі аўтар прысвяціў усяго 158 радкоў вершаванага і празаічнага тэксту.

Упершыню мы сустракаемся з Афеліяй у першым акце на пачатку трэцяй сцэны. У размове з братам Афелія ўяўляецца разумнай, разважлівай, вельмі абачлівай дзяўчынай. Яна добра выхаваная, тактоўная. Лаэрт перад доўгаю дарогай навучае сястру, як яна павінна паводзіць сябе з закаханым Гамлетам. Лаэрт ніколькі не сумняваецца ў тым, што малады прынц сапраўды кахае Афелію. Аднак просіць яе быць абачлівай, бо “великие в желаниях не властны” [17, с. 129]. На што Афелія не прамінае заявіць брату:

I will put the guardian of my heart

Your lesson is kind. Only, my dear brother,

Страсці, пачуцці, спадзяванні чалавека – катэгорыі вялікія, агульначалавечыя, з “непераходзячым” сэнсам.

Па выніках дадзенага даследавання можна зрабіць наступныя вывады.

Тэма вар’яцтва не з’яўляецца новай для сусветнай літаратуры. Фігура вар'ята становіцца неад'емнай часткай культуры ў канцы Сярэднявечча. Вар'яцтва ва ўспрыманні чалавека Адраджэння мае сакральны сэнс і связана з касмалагічную ўяўленнямі. У эпоху Адраджэння створыцца ўяўленне пра суадносіны розуму і вар’яцтва. Пасля Рэфармацыі стаўленне да галечы, вар'яцтву і іншым адхіленням змянілася. У эпоху панавання розуму яны ўвасабляюць у сабе ганебнае і таму павінны быць ізаляваныя. У ХVІІ стагоддзі з’яўляецца тэма ўзаемасувязі генія і вар’яцтва. тэма вар’яцтва у большай ці меншай ступені закраналася вельмі многімі знакамітымі пісьменнікамі і паэтамі сусветнай літаратуры, сярод якіх можна назваць Шэкспіра, Сервантэса, Дастаеўскага, Гогаля, Купалу і інш.

У дадзенай працы былі прааналізаваны вобразы Афеліі з п’есы “Гамлет” У. Шэкспіра і вобраз Зоські з п’есы “Раскіданае гняздо” Я. Купалы. Паміж гэтымі вобразамі можна знайсці агульныя рысы.

Абедзьве дзяўчыны маладыя, яны гатовыя для сапраўднага моцнага пачуцця. Іх каханне ўзнікае ўпершыню. Афелія і Зоська выхаваныя на прыкладзе ўзаемнага кахання сваіх бацькоў. Па хрысціянскіх законах яны вераць у каханне і не разумеюць, чаму адна любоў (да сям’і і бацькоў) павінна выключаць другую (да абранага). Афелія любіць свайго бацьку, дзеліцца з ім патаемным, яна паслухмяная і добразычлівая дачка. Таксама і Зоська любіць сваю сям’ю: расказвае маці пра свае сны і лятункі. Аднак абедзвюм бацькі забараняюць сустракацца з каханымі, бо жадаюць дабра сваім дочкам, што ў свой час не могуць зразумець і прыняць сэрцам ні Афелія, ні Зоська.