Беларускі фальклор - скарбніца этнічнай культуры беларусаў
БГАТУ (Белорусский государственный аграрный технический университет)
Реферат
на тему: «Беларускі фальклор - скарбніца этнічнай культуры беларусаў»
по дисциплине: «Белорусский язык»
2021
15.00 BYN
Беларускі фальклор - скарбніца этнічнай культуры беларусаў
Тип работы: Реферат
Дисциплина: Белорусский язык
Работа защищена на оценку "9" без доработок.
Уникальность свыше 40%.
Работа оформлена в соответствии с методическими указаниями учебного заведения.
Количество страниц - 10.
Поделиться
УВОДЗІНЫ
РАЗДЗЕЛ 1
1.1 Даследванні
РАЗДЗЕЛ 2
1.1 Генезіс: касмалагічныя міфы і іх размеркаванне
1.2 Легенды як частка фальклору
ЗАКЛЮЧЭННЕ
Біяграфічны спіс
УВОДЗІНЫ
У цэнтры Еўропы, на скрыжаванні ўсходняга і заходняга культурных рухаў, у выніку працяглага і складанага развіцця краіны, утварылася ўнікальная культура беларускага народа, якая складае неад'емную частку сучаснай цывілізацыі. Паводле многіх даследванняў, нацыянальны характар і ментальнасць беларускага народа (у першую чаргу жыхароў сельскай мясцовасці) уключае ў сябе адну з дамінуючых рысаў, кіруючыся культурнай традыцыяй, якая азначае тактыку (парадыгму) дзеянняў, якая, з аднаго боку, спрыяе ўсведамленню гэтай унікальнасці і непадобнасці да іншых народаў, а, з іншага боку, забяспечвае стабільнасць, устойлівасць, здольнасць падтрымліваць духоўны баланс і дабрабыт у жыцці.
Паводле адміністрацыйнага падзелу, Беларусь мае шэсць абласцей і раёнаў, і гэтая колькасць надае значную ролю для пошуку фальклору сёння. Архаічныя формы фальклору можна знайсці ў кожным куточку нашага роднага Краю. Сярод прадстаўленых тэкстаў, сабраныя кавалкі тэкстаў уключаюць некія дапаўненні да традыцыйных, больш раннія версіі якіх, былі ў асноўным сабраны ў пачатку ХХ стагоддзя, і больш не існуюць у жывой спадчыне многіх еўрапейскіх краін. Трэба заўважыць, што асноўнай мэтай фалькларыстыкі ў Беларусі было этнічнае адлюстраванне міфічнага і рэлігійнага аспектаў.
Уключаючы ўсе пералічаныя звесткі, асноўную ўвагу неабходна звярнуць да аналізу сучасных запісаў этыялогіі беларусаў. Гэты аналіз уключае некія легенды, міфы і ўсё тое, на што можна знайсці адказ. Іншымі словамі, этыялагічныя легенды тлумачаць паходжанне рэчаў, а таксама ўласцівасці і асаблівасці навакольнага свету, тых жывых істот, якія існуюць; прыродных і культурных аб'ектаў, звычаі і традыцыі, сацыяльныя ўстаноўкі, табу і загады, а таксама даюць адказы на шматлікія “чаму” і “дзе”.
РАЗДЗЕЛ 1
1.1 Даследванні
Як згадвалася раней, казкі – гэта вывучаны фальклорны пласт, а легенды слаба вывучаны корпус у гэтай спецыфіцы. У канцы ХІХ - пачатку ХХ стагоддзя на тэрыторыі Беларусі быў праведзены шэраг рэгіянальных даследаванняў, у выніку якіх былі апублікаваны асноўныя карпусы фальклорных тэкстаў, у тым ліку тэксты са значнай доляй этыялагічных легенд, як біблейскія, так і небіблейскія. Складальнікамі гэтых зборнікаў былі шматлікія персаналія, аднак, можна вылучыць некалькі: Уладзімір Дабравольскі, Еўдакім Раманаў, Міхал Федэроўскі і г.д. Гэтыя зборнікі ўтрымліваюць багаты і разнастайны набор тэкстаў і іх сістэма класіфікацыі, умелае апісанне характарыстык дыялектаў і акт камунікацыі паміж казачнікам і аб'ектам.
Адносна мінуламу стагоддзю, па ўсіх усходнеславянскіх краінах былі распаўсюджаны легенды (у любой жанравай разнавіднасці, якія распавядаюць пра звышнатуральныя сілы, альбо міфалагічныя казкі, гісторыі пра цуды, міфалагічныя гісторыі пра Божую дапамогу і пакаранне) і набывалі характар “рэлігійнасці” і “рэакцыйнасці”. Напрыклад, у навуковай працы, якая належыць Міхаілу Грынблату і Антону Гурскому, асноўная ўвага надаецца беларускім народным легендам і гісторыі, якія яшчэ слаба вывучаны. Але ж да апошняга часу асобных прац, прысвечаных беларускім легендам і паданням, не было.
Многія даследчыкі пачалі цікавіцца этыялагічнымі легендамі ў апошнія дзесяцігоддзі ХХ стагоддзя. Адным з значных прыкладаў прадстае збор этыялогічных публікацый літоўскага аўтара Норбертаса Веліуса пад назвай Kaip atsirado žemė: lietuvių etiologinės sakmės (Як выглядала Зямля літоўскія: этыялагічныя легенды).
Таксама, вялікі ўклад у даследаванні і публікацыі этыялагічных тэкстаў зроблены такімі нядаўнімі публікацыямі, як шматаўтарскія: манаграфія казкі і легенды ў еўрапейскім кантэксце пад рэдакцыяй Галіны Кабаковай, а таксама зборнік этыялагічныя фальклорныя тэксты XIX - XXI стст.
РАЗДЗЕЛ 2
1.1 Генезіс: касмалагічныя міфы і іх размеркаванне
Сярод этыялагічных легенд (біблейскія і неблейскія) існуюць найбольш тыповыя і распаўсюджаныя. Напрыклад, загадковае паходжанне буслоў, зязюль, мядзведзяў, і іншых жывел; паходжанне плямы на Месяцы; пра тое, чаму жанчына заўсёды занятая, чаму людзі не ведаюць часу сваёй смерці, чаму дзіця не ходзіць, пакуль яму не споўніцца год і г.д. Усе гэтыя загадковыя дэталі маюць падобныя паралелі ў балтыйскіх і славянскіх краінах, у той час як іх геаграфія часам можа быць нават шырэйшай.
На сённяшні час, самымі папулярнымі касмаганічнымі сюжэтамі з'яўляюцца народныя біблейскія сюжэты: стварэнне Сусвету Богам. У Заходняй часцы нашай краіны, ходзяць легенды пра тое, “як павук прабіў святло”. І такіх этыялогій шмат, якія маюць асабістыя паралелі з фальклорамі іншых народаў. Самымі сэнсавымі па сваім паходжанні з'яўляцца веды ці гісторыя нашага быцця. Увогуле, існуюць дуалістычныя матывы стварэння і іх цікавыя паралелі паміж некалькімі ўсходнімі традыцыямі, паводле якіх свет ствараецца шляхам падзелу (чалавека). Мы можам знайсці некалькі матываў: сусветны парадак, змена часу, генезіс свету, генезіс агню з цела чалавека. Было б цікава разгледзіць некалькі з іх.
Адзін з найцікавейшых матываў - вялізная чарапаха, якая падтрымлівае свет. Але ж у сучаснай інтэрпрытацыі зямля стаіць на вялікай рыбе, альбо на трох-чатырох кітах. Такія вобразы з'явіліся не проста так, чарапаха – гэта прататып мацавання Зямлі, а гэтая дэталь мае сувязь с Палессем (бо паўночная частка прыроднага асяроддзя вальготна для прэснаводнай чарапахі). Па-другое, чарапаха - шырока распаўсюджаны зааморфны характар у касмагоніях розных еўразійскіх народаў і індзейскіх плямёнаў у Паўночнай Амерыцы.
Трэба заўважыць, што ў апошнія часы, той ці іншы апавядальнік ці казачнік пачынаюць размаўляць пра апошнія часы, і гэты казачны дыялог набывае размову пра Стварэнне. Іншымі словамі, апісанне сусветнага парадаку, у кантэксце касмаграфіі, набывае цяперашні час. Прыклад з чарапахай, якая трымае сусвет, таксама не з'яўляецца выключэннем.
ЗАКЛЮЧЭННЕ
Існаванне і распаўсюджванне этыялагічных сюжэтаў (небіблейскіх пра паходжанне сусвету і народнай біблейскай пра генезіс чалавека), адлюстроўваюць пэўны ўзровень і характар народнай рэлігійнасці, а гэта значыць, што актуалізацыя рэлігійнага досведу ў культуры Беларусі знаходзіца на высокім узроўні.
Трэба вылучыць некалькі традыцый: класічная і цяперашняя. Ведаючы гэтыя традыцыі, у пераважнай большасці выпадкаў, сучасныя сельскія носьбіты старэйшага пакалення належаць як да культуры вуснай традыцыі, так і да пісьмовай, цяперашняй. Узроставая іерархія і градацыя набываюць значную ролю, бо легенды і веды (а значыць і фальклор) залежаць толькі ад іх. Напрыклад, сярод тых, якія нарадзіліся ў 20-я гады, усё яшчэ ёсць некаторыя, якія наогул не мелі школьнай адукацыі, але большасць з іх мае пачатковую адукацыю (чатыры гады). Пераважная большасць прадстаўнікоў пакалення, народжаных у 30-40-я гады, маюць альбо пачатковую, альбо сярэднюю адукацыю. Гэтая статыстыка паказвае, што ўсе беларусы могуць атрымать веды аб стварэнні сутсвету, незалежна ад адукацыі, а ад мясцовай традыцыі і пісьменнасці. І кожны беларус з'яўляцца не толькі носьбітам ведаў аб стварынні сусвету, а часткай беларускага фальклору, і далей яго развіцці. Можна ўявіць, што ўсе легенды, міфы, танцы – гэта вялікая фальклорная канва, альбо Сусвет, чалавек ў гэтым сусвете фрактал, многія людзі – гэта многія фракталы, якія надаюць свае светапогляды і змяненні ў гэтую канву.
Што тычыцца народнай Бібліі, якая не набывае агульны характар, бо многія могуць яе чытаць, але доля людзей, якія яе чытаюць (асабліва Стары Запавет) сярод вясковых носьбітаў праваслаўнай і каталіцкай традыцый адносна невялікі. У той жа час, на сучасным этапе, людзі пазбягаюць даволі лёгка біблейскія падзеі, асабліва ў Заходняй Беларусі, дзе традыцый рэлігійнага выхавання ў сем'ях практычна не было, і пазбягальнікі часта дазнаюцца, альбо дзівяцца, як члены сям'і чытаюць нешта для іх з Бібліі. Ведаючы гэта, біблейскія сюжэты, як часта фальклору, носяць павучальны характар для многіх людзей, якія былі гэтага пазбаўлены.
1. Беларуская міфалогія. Энцыклапедычны слоўнік./ Э.М.Зайкоўскі [і др.] . 1−2-е выд. -Мінск, 2004-2006.- 291 с.
2. Беларускі фальклор: Жанры, віды, паэтыка ў 6 кн. / пад рэд. А. С. Фядосік [і др.]. – АН Беларусі., Ін–т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. – Мінск, 2001–2006, 515 с.
3. Беларускі фальклор: Хрэстаматыя. / Склад.К. П. Кабашнікаў [і др.]. – Мінск, Вышэйшая школа, 1985. – 749 с.
4. Гоўзіч, І.М. / Заяц, Н.В. Беларуская вусна-паэтычная творчасць/ І.М. Гоўзіч, / Заяц, Н.В. – Мінск, 2000.
5. Казакова, І.В/ Беларускі фальклор вучэб. дапам. / І. В. Казакова. – Мінск.-Выд. цэнтр Бду, 2007. – 309 с.
6. Шамякіна, Т. І./ Славянская міфалогія: курс лекцый. / Т. І. Шамякіна. – Мінск.- Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы, 2005. – 155 с.
Работа защищена на оценку "9" без доработок.
Уникальность свыше 40%.
Работа оформлена в соответствии с методическими указаниями учебного заведения.
Количество страниц - 10.
Не нашли нужную
готовую работу?
готовую работу?
Оставьте заявку, мы выполним индивидуальный заказ на лучших условиях
Заказ готовой работы
Заполните форму, и мы вышлем вам на e-mail инструкцию для оплаты