Творчасць Івана Мележа Реферат

Дзеянне раманаў Мележа лакалізуецца ў надпрыпяцкім краі, дакладней, той яго частцы, якая сёння ляжыць непадалёк ад ракі Прыпяць у межах Калінкавіцкага і Хойніцкага раёнаў. У палескіх раманах І. Мележа даволі дакладна захавана геаграфія родных мясцін пісьменніка, прычым, назвы некаторых паселішчаў пададзены без змен – Глінішчы, Ламачы, Тульгавічы, Юравічы, другія крыху перайначаны – Курані, Алешнікі.

Першы раман з палескай трылогіі “Людзі на балоце” – гэта твор пра жыхароў глухой вёскі Курані, адрэзанай ад знешняга свету непраходнымі палескімі балотамі. Усё, што тут адбываецца, спачатку здаецца самым звычайным. Дні куранёўцаў напоўнены неадкладнымі клопатамі, справамі, якія з года ў год паўтараюцца. У гэтым кругавароце бясконцых турбот, гаспадарчых разлікаў праходзіць усё жыццё палешукоў.

На спосаб жыцця куранеўцаў наклала свой след прырода. З усiх бакоў вёску абступаюць не толькі балоты, але і вечна мокрыя лясы. Людзi жывуць як на востраве. Нават зiмою сюды нялегка дабрацца: “большую частку года востраў быў як бы адасоблены ад іншых вёсак і мястэчак. Нават у непаганыя дні рэдкія газеты ці лісты ад сыноў і братоў дабіраліся сюды ў паляшуцкай торбе нялёгка – каму было прыемна лазіць па гразі без вельмі важнай прычыны, – але і гэтая нямоцная сувязь са светам пры кожным дажджы лёгка рвалася.. Але такое становішча тут не палохала, людзям на востраве яно здавалася зусім звычайным.. Людзям тут трэба было жыць, і яны жылі [10, с.7-8],

Як лічыць пісьменнік Г.Далідовіч, Мележу ўдалося і тое, чаго “не ўсе менавіта ад яго чакалі: няспешнае, дакладнае і яркае апісанне палескай вёскі, яе шматлікіх насельнікаў рознага ўзросту і з рознымі характарамі, дастаткам, іхняга штодзённага побыту (не заўсёды цікавага ды вясёлага, але заўсёды патрэбнага)”[14]. З рамана мы даведваемся як вяскоўцы жнуць, як малоцяць і сеяць, як святкуюць Каляды і ловяць рыбу, як гуляюць вяселле.

Незважаючы на акаляючы свет, “жыла вёска са стагоддзя ў стагоддзе па сваіх звычаях і абрадах, па забабонах, бедна і багата. Старыя паміралі, маладыя кахаліся, нараджаліся дзеці, сталелі, уцягваліся ў працу, турботу, адыходзілі – і так пакаленне за пакаленнем. Але вось адбыліся рэвалюцыі 1917 гадоў і грамадзянская вайна, усталявалася савецкая ўлада з яе імпэтам да разбурэння старога і сцвярджэння новага, што прынесла сацыяльныя, псіхалагічныя, духоўныя змены ў вёску”[14].

Асноўны лейтматыў трылогіі – чалавек-зямля-праца-прырода.

Раман пачынаецца малюнкам працоўнай чэрвеньскай раніцы. Звычайны для куранёўцаў час клопатаў. Пісьменнік у рамане апісвае ціхія ранішнія дымочкі, цырканне малака ў даёнкі, рохканне свіней у хлявах, пошчак малаткоў, якімі адбіваюць косы, плач санлівага дзіцяці – усё гэта звычайны куранёўскі побыт.

Творчасць беларускага пісьменніка Івана Мележа – яркая з’ява ў беларускай літаратуры, як і сама асоба пісьменніка – Мележ вядомы як празаік, паэт, крытык, перакладчык.

Галоўнае, што вызначае месца прозы Івана Мележа ў агульнай літаратурнай плыні, – гэта лірызм і псіхалагізм: у творах найперш і найбольш выразна і моцна выяўляецца індывідуальна-аўтарскае ўспрыманне жыццёвага матэрыялу, суб’ектыўна-аўтарскія адносіны да рэчаіснасці, што кладзе сваю адзнаку на стыль і мову твораў, на характары герояў.

“…Дакладнасць, “перажытасць” усяго – моцная адзнака лепшых твораў Івана Мележа. Але іх асаблівасць – яшчэ і ў шырокім, вольным дыханні думкі, па-сапраўднаму мастацкай. Гуманізм, чалавечнасць, што ідзе ад самой душы народнай, ёю выпраменьваецца, – вось тая нацыянальная ідэя, на якой ён пагаджаецца найперш і канчаткова”[1, с.1], – так некалі вызначыў асаблівасць прозы пісьменніка вядомы літаратуразнаўца А.Адамовіч.

Трылогія І. Мележа “Палеская хроніка” з’яўляецца своеасаблівай энцыклапедыяй жыцця беларускага Палесся. Ярка выпісаныя характары галоўных герояў дапамагаюць убачыць і зразумець чым жыла палеская вёска. З’яўляючыся выдатным псіхолагам, аўтар звязвае ўнутраны стан герояў з навакольным асяроддзем, уключае ўнутраны свет чалавека ў несупыннае кола грамадскага, агульнага жыцця. Героі выступаюць як утваральнікі і як удзельнікі ўсіх тых народных звычаяў, уставаў, ладу жыцця.

Свет Мележа – гэта багаты, рэальны свет простых людзей у іхнім адзінстве з прыродай, у душэўна шчырым адзінстве з зямлёю, у су- пярэчлівым, складаным бытавым і сацыяльным перапляценні. Жыццё ў хроніцы ўспрымаецца як бы роўнае, тоеснае самому сабе, г. зн. як жыццё рэальнае.

Калі ж разглядаць кожны раман хронікі паасобку, то зусім проста заўважыць, як акцэнты пэўным чынам змяшчаюцца.

“Людзі на балоце” – гэта пераважна свет Куранёў. Гэта свет Васіля і Ганны, свет сялян з іхнімі клопатамі і турботамі, з малымі і вялікімі іхнімі радасцямі і засмучэннямі, трывогамі і надзеямі. Гэта свет пераважна як бы ў самім сабе.

“Подых навальніцы” –той жа рэальны свет Куранёў, але ўжо далучаны да вялікіх падзей краіны, свет, які ўжо самаасэнсоўваецца, самаўсведамляецца.

“Завеі, снежань” – свет вяскоўцаў мала прысутнічае ў творы. Ён падаецца пераважна ў адлюстраваным выглядзе: у спрэчках Башлыкова і Апейкі, у іхніх думках, разважаннях. Галоўная роля ў гэтым рамане належыць Башлыкову.