ТЭМА «Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму»
ТЭМА «Паходжанне беларускай мовы і асноўныя этапы яе развіцця»
ТЭМА «Лексічная сістэма беларускай літаратурнай мовы»
ТЭМА «Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму»
Выпраўце памылкі, звязаныя з інтэрферэнцыяй:
Дзвер, бал, роль; паля, ляса, вяршыны, маі, сваі, маленькіе, здзейсненые; без канфлікта, рынка, песен; са сваім бацькай, слязамі; па лесу, па саставу, па сямейным абставінам, па пэўным правілам, на пятам годзе, на трэцем; па матэматыке, на старонкі, запісана на дошке, у паездке, у кніге, на скрыпке, на пятым паверхе; яны ядзяць стравы; пачыная, назірая, апавядая; здзеквацца над ёй, даведацца аб жыцці, к лірычным жанрам; духоўны мір, стораны жыцця, дажэ, тожа, насяленне, таргоўля, размеры, наказанне, ссора, скора будзе, праізводства, панімаць, растаянне, балеў, у кавычках, вумны, напрымер; два пеўніка, дзвюма напрамкамі, чатыры пад’езда, з двух частак; пісьменна, музыкальная, рэгуліруе, па-беларускі, якім-та, Баранавічскі, прафесіянальная.
Выпаўненнае заданне:
Дзверы, баль, роля; палі, лясы, вяршыні, мае, свае, маленькія, здзейсненыя; без канфлікту, без рынку, без песень; са сваім бацькам, слязьмі; па лесе, па складзе, па сямейных абставінах, па пэўных правілах, на пятым годзе, на трэцім; па матэматыцы, на старонцы, запісана на дошцы, у паездцы, у кнізе, на скрыпцы, на пятым паверсе; яны ядуць стравы; пачынаючы, назіраючы, распавядаючы; здзекавацца над ёй, даведацца пра жыццё, да лірычных жанраў; духоўны свет, бакі жыцця, нават, також, насельніцтва, гандаль, памеры, пакаранне, сварка
ТЭМА «Паходжанне беларускай мовы і асноўныя этапы яе развіцця»
Прывядзіце тэкст у адпаведнасці з нормамі сучаснай беларускай літаратурнай мовы:
Uwidziaŭszy heta ja czasta dumaŭ: « Bożeż moj boże! szto ż my za takije biazdolnyje? – Jakajas malenkaja Bulharyja – sa żmienia taho narodu… Charwaty, Czechi, Malarosy i druhije pabratymcy naszyje … majuc pa swojmu pisanyja i drukowanyja ksinżaczki i gazety… i dzietki ich czytajuc tak jak i haworac , a u nas jakby zachacie cydulku, ci da backi listok napisac pa swojmu, dyk możeb i u swajej wiosce ludzi skazali szto «pisze pa mu ycku» i jak durnia absmiajalib!
(З прадмовы Ф. Багушэвіча да “Дудкі беларускай”)
Выпаўненнае заданне:
Увідзеўшы гэта, я часта думаў: «Божа ж мой, Божа! Што ж мы за такія бяздольныя? Якаясь маленькая Булгарыя - са жменя таго народу… Харваты, Чэхі, Маларосы і другія пабратымцы нашыя… маюць па-свайму пісаныя і друкованыя ксёнжачкі і газэты… і дзеткі іх чытаюць так, як і гавораць, а ў нас як бы захацеў цыдулку ці да бацькі лісток напісаць па-свойму, дык, можа б, і ў сваёй вёсцы людзі сказалі, што «піша па-мужыцку», і як дурня абсмяялі б!»
(З прадмовы Ф. Багушэвіча да «Дудкі беларускай»)
Выпішыце са сказаў дыялектызмы, растлумачце іх значэнне, пры неабходнасці звяртаючыся да дыялектных слоўнікаў.
1.Ледзь Ганна, акружаная гоманам і тлумам, ступіла ў цяперашнюю сваю дамоўку, вінаватасць перад Васілём адразу знікла (І. Мележ). 2. – “Нясмачная, можа, картопля?” – “Картопля як картопля” (І. Мележ).
ТЭМА «Лексічная сістэма беларускай літаратурнай мовы»
Зрабіце тэрміналагічны слоўнік (25 слоў) па вашай спецыяльнасці.
Выпаўненнае заданне:
1. БИОМ // БІЁМ (ад грэч. bios – жыццё і лац. omat, oma – канчатак, які абазначае сукупнасць; ад англ. biom), сукупнасць відаў раслін і жывёл і асяроддзя іх пражывання ў пэўнай ландшафтна-геаграфічнай зоне; тэрмін распаўсюджан г.ч. у замежнай літаратуры. Да гэтага паняцця блізкі тэрмін «біёта», які прымяняецца да больш вялікіх участкаў паверхні зямлі.
2. БИОТОП // БІЯТОП (ад грэч. bios – жыццё і topos – месца, мясцовасць), участак зямной паверхні (сушы або вадаёма) з аднатыпнымі ўмовамі асяроддзя, заняты пэўным згуртаваннем арганізмаў – біяцэнозам.
3. ГАЛОБИОНТЫ // ГАЛАБІЁНТЫ (ад грэч. hals – соль і bion – які жыве), арганізмы, якія жывуць у перасоленых вадаёмах.
4. ГОМЕОСТАЗ // ГАМЕАСТАЗ (ад грэч. homoios – падоны, аднолькавы і stasis – нерухомасць, стан), здольнасць біялагічных сістэм супрацьстаяць змяненням і захоўваць дынамічнае адноснае пастаянства складу і ўласцівасцей. Паняцце Г. прымяняюць да біяцэнозаў (захаванне пастаянства відавога складу і ліку асобін). Тэрмін прапанаваў амерыканскі фізіёлаг У.Кенан у 1929 г. для характарыстыкі стану і працэсаў, якія забяспечваюць устойлівасць арганізма.
5. ГЕОФИЛЫ // ГЕАФІЛЫ (ад грэч. ge – Зямля і phileo – люблю), жывёлы, частка цыкла развіцця якіх, часцей адна з фаз, абавязкова праходзіць у глебе. Да іх належыць большасць насякомых: саранчовыя, рад жукоў, камары-даўганожкі, лічынкі іх развіваюцца ў глебе, а ў дарослым стане гэта тыповыя наземныя насельнікі. Да Г. належаць і такія насякомыя, якія ў глебе знаходзяцца ў фазе кукалкі.
6. ГИПОЛИМНИОН // ГІПАЛІМНІЁН (ад грэч. hypo – пад, унізе і limne – возера), глыбінны, прыдонны слой вады, які не перамешваецца і характарызуецца больш нізкай, практычна пастаяннай тэмпературай.
7. ГУМИФИКАЦИЯ // ГУМІФІКАЦЫЯ (ад лац. humus – зямля, глеба і facio – раблю), працэс біяхімічнай трансфармацыі арганічных рэшткаў і прыжыццёвых выдзяленняў арганізмаў (перш за ўсё раслін, а таксама мікраарганізмаў і беспазваночных жывёл), якія жывуць у глебе і на яе паверхні. У працэсе Г. адбываецца ўтварэнне і замацаванне ў глебе спецыфічных гумусавых рэчываў, што адносяцца да высокамалекулярных злучэнняў.
