Народная музыка і выканальніцкае майстэрства ў кантэксце святочнай культуры беларусаў Курсовая работа (проект)

Беларуская музыка – музычнае мастацтва беларускага народа, якое вылучаецца самабытнасцю і нацыянальным каларытам, якое ахоплівае музычныя кірункі ад народнай музычнай творчасці да сучаснай музыкі.

Беларуская народная музыка бярэ свой пачатак ад старажытнай культуры ўсходніх славян. Асаблівасць беларускай народнай музыкі–самабытны Фальклор абрадных каляндарных (калядных, масленічных, купальскіх, жніўных) і сямейных (хрэсьбінных, вясельных і інш.) песень.

У Старажытнарускай дзяржаве, а пазней у Вялікім Княстве Літоўскім, атрымала вялікае развіццё царкоўная богаслужбовая музыка. У XV стагоддзі на беларускіх землях фарміруецца мясцовы тып «знаменнага распеву», да XVII стагоддзя складваецца партесное спевы ў праваслаўнай царкоўнай музыцы. Беларускія музычныя помнікі той эпохі–зборнікі твораў "Полацкі сшытак» і «Куранты».

Важнай сферай фарміравання нацыянальнай музычнай культуры сталі народныя танцы і скокі. Сярод народных інструментаў атрымалі распаўсюджанне дуда, жалейка, гудок, ліра, скрыпка і цымбалы.

Свецкая музыка эпохі барока, якая гучала ў буйных дваранскіх маёнтках, з XVII стагоддзя пачала развівацца і ў беларускіх гарадах. У XVII–XVIII стагоддзях цэнтрамі свецкай беларускай музычнай культуры становяцца прыватныя тэатры і капэлы польска–літоўскіх магнатаў Радзівілаў, Сапегаў, Агінскіх і іншых. Сярод вядомых кампазітараў–Голанд, Ванжура і іншыя [17, с. 12].

Адметнымі субкультурамі ў структуры традыцыйнага грамадства беларускіх сялян XIX–сярэдзіны XX стагоддзяў былі прафесійныя супольнасці музыканта – дудараў, скрыпачоў, лірыкаў, цымбалістаў. Прафесійныя супольнасці музыкаў мелі свае асаблівасці прафесійнай дзейнасці і адметны сацыяльны статус, якія ў пэўнай ступені характарызаваліся стабільнасцю, кансерватызмам і традыцыямі. Прафесійныя супольнасці музыкаў у структуры традыцыйнага грамадства беларускіх сялян у рамках этнічнай этналогіі не былі прадметам спецыяльных даследаванняў, паколькі дагэтуль даследаванні народнай музычнай культуры праводзіліся ў абласцях этнамузыказнаўства і мастацтвазнаўства. Сутнасць этналагічнага падыходу да вывучэння супольнасці прадстаўнікоў народнага музычнага прафесіяналізму ў структуры традыцыйнага грамадства XIX–першай паловы XX стагоддзя заключаецца ў вывучэнні ў кантэксце традыцыйнай сацыяльнай культуры беларусаў. Вывучэнне народнага прафесіяналізму ажыццяўляецца па наступных напрамках: арыгінальныя формы адукацыйнага працэсу, прафесійная дзейнасць і "прафесіяналізм" народнага музыканта, сацыяльны статус музыканта ў традыцыйным грамадстве беларускіх сялян.

У масавым свяце музыка прадстаўлена ў самых розных аспектах. Амаль тры чвэрці матэрыялу свята звязана з музыкай.

Можна вылучыць наступныя жанрава–відавыя музычныя кампаненты, якія сустркаюцца ў драматургіі канцэртнага дзеяння:

1. Музыка, якая спецыяльна створана для данага свята, спектакля, прадстаўлення (Аптымальны варыянт).

2. Музыкальныя нумары:

а) інструментальныя (сімфанічны аркестр, духавы аркестр, аркестр народных інструментаў, джаз, эстрадна–сімфанічны аркестр, інструментальны ансамбль, салісты–інструменталісты);

б) вакальныя (салісты–вакалісты, эстрадныя выканаўцы, вакальныя ансамблі, ВіА, народныя спевакі–выканаўцы, народныя хоры, акадэмічныя хоры);

в) танцавальныя (музыка балетная, бальныя танцы, народныя танцы);

г) музыка ў моўных жанрах (музычна–літаратурная кампазіцыя, куплеты, музычныя фельетоны);

д) музыка арыгінальных жанраў (пантаміма: сольная, групавая, масавая, ілюзійны нумар, фізкультурна–акрабатычны нумар, клаунада) [4, с. 15].

Вось такімі музычнымі жанрамі і сродкамі валодае рэжысёр.

У сцэнарыі павінны быць вызначаны музычныя эпізоды, іх драматургія, функцыя. У гэтай рабоце патрэбны пачуццё меры, густу.

Удзельная вага музычна–драматычнага дзеяння павінна быць выверана, удакладнена яшчэ ў літаратуным сцэнарыі. Вось як пісаў вядомы кінарэжысёр А. Даўжэнка аб значэнні музыкі для работы рэжысёра: "Музыка як такая, музыка як суправаджэнне, музыка як рытм і як гучанне свету. Я лічу, што пытанні музычнага рытму... і пачуццё рытму ў рэжысёра і, нават, у сцэнарыста  таксама адно з выключна важных якасцей, без якіх я не мыслю сабе гэтых прафесій".

Іменна таму, пры складанні сцэнарыя трэба ўдзяляць пільную ўвагу распрацоўцы музычнай драматургіі, канкрэтнага вызначэння музычнага матэрыялу ў свяце, прадстаўленні.

Такім чынам, у ходзе даследавання былі выкананы пастаўленыя задачы. У выніку былі сфармуляваны наступныя вывады:

1. Формы прафесійнай дзейнасці музыкантаў, спосабы і формы аплаты працы, падпарадкаванасць жыццёвага ўкладу музыканта раскладу мерапрыемстваў сялянскай грамады, наяўнасць прафесійнай тэрміналогіі, выканальніцкіх прыёмаў, адметнага рэпертуару, спецыфіка прафесійнага супрацоўніцтва ў межах інструментальнага ансамбля, прафесійны этыкет з’яўляюцца істотнымі характарыстыкамі прафесійнасці народных музыкантаў інструменталістаў у межах традыцыйнай сацыяльнай культуры беларусаў. Паспяхова працягваюць выконваць беларускія музычныя творы вядучыя музычныя калектывы Беларусі: Прэзідэнцкі аркестр Рэспублікі Беларусь Нацыянальны аркестр сімфанічнай і эстраднай музыкі пад кіраўніцтвам М. Фінберга, Дзяржаўны акадэмічны сімфанічны аркестр, Дзяржаўная акадэмічная харавая капэла ім. Г. Шырмы, Нацыянальны акадэмічны народны хор Рэспублікі Беларусь Ім. Г. І. Цітовіча, вакальная група «Чысты голас», вакальна–інструментальны ансамбль «Песняры», вакальна–інструментальны ансамбль «Сябры».

2. Асноўныя прынцыпы падбору музыкі да свята наступныя: сюжэт, які стварае музычную драматургію, яго асэнсаванне; жыццёвая аснова свята, з якой выцякае неабходнасць падбору той або іншай музыкі; музыка існуе ўжо ў кантэксце самаго сцэнарыя; магчымасць выкарыстання музыкі ў свяце па прынцыпу кантрасту з дзеяннем (прыклады Чэхава "Тры сястры", дзе пад марш уходзіць полк, а ў гэты час сёстры развітаюцца з сваёй - атмасфера ўрачыстасці і спасацельны крыг, на якім напісана "Цітанік";  творчая індывідуальнасць рэжысёра, яго адносіны да музыкі; ідэйна–тэматычная і жанравая накіраванасць свята; праслухоўванне мноства раз той музыкі, якая падабрана для свята (будзе ў ім выкарыстоўвацца). Для узнаўлення і сістэматызацыі ведаў вучняў пра фальклор і яго жанрыузнікненне народных песень, іх ролю і месца ў жыцці чалавека, тэматычную разнастайнасць, жанравае багацце і мастацкія вартасці народных песень, знаёмства вучняў з беларускімі народнымі каляднымі песнямі, разумення месца ў кантэксце пэўнага свята аўтарам быў распрацаваны ўрока «Народныя песні. Каляндарна–абрадавыя песні «Прыехала Каляда на белым кані…», «Вы, калядачкі» бліны–ладачкі…».