Пытанні жанравай класіфікацыі вясельных песен у даследаваннях і публікацыях Курсовая работа (проект)

Вясельныя песні – праяўленне няпісанага закона, менавіта песні даводзілі да ведама грамадскасці сам ход вяселля, этапы апошняга адзін да другога. І, менавіта, вясельныя песні з’яўляліся тым падмуркам, які замацоўваў новыя сямейныя адносіны паміж тымі, хто ўступае ў шлюб. Ужо самыя першыя песні заручынныя, у якіх зацвярджаецца згода маладой на шлюб, апавяшчаюць і выступаюць як сродак бытавога юрыдычнага замацавання адносін паміж маладымі ў прысутнасці родзічаў, бацькоў.

Вясельныя песні выконвалі не толькі юрыдычную, але і магічную функцыю. На некаторых этапах вяселля яны мелі не меншую сілу, чым самі абрадавыя дзеянні. Без слова не адбывалася ніводнага руху на вяселлі, і сам абрад набываў большую сілу, дзякуючы слову, песні. Без песні (слоў) і адпаведных дзеянняў, напрыклад, пячэнне каравая або віццё вянка страціла б рытуальны сэнс і не было б заўважана.

У беларускім вяселлі нямала агульнага з рускім, украінскім і польскім вяселлем. Але ў шлюбнай абраднасці кожнага з гэтых народаў за многія стагоддзі выпрацаваўся свой адметны нацыянальны вясельны рытуал, традыцыі якога ў большай ці меншай ступені захаваліся і ў сучаснасці, асабліва ў беларусаў і ўкраінцаў. Разам з тым у вясельных абрадах і звычаях кожнага народа існуюць рэгіянальныя і мясцовыя асаблівасці, якія праяўляюцца ў разнастайных абрадах, рытуальных дзеяннях, песнях, прыпеўках, прыгаворках і да т.п. Назіранні, фальклорна-этнаграфічныя абследаванні беларускіх рэгіёнаў, шматлікія апісанні абрадаў і запісы народна-паэтычных твораў дазваляюць вызначыць рэгіянальныя асаблівасці ў вяселлі пэўных мясцовасцей [1, с.25].

Вывучаючы вясельныя песні, даследчыкі, як правіла, імкнуліся вызначыць іх дакладныя жанравыя межы, прапаноўваючы пры гэтым розныя прынцыпы класіфікацыі. Такімі даследчыкамі з’яўляліся вядомыя навуковыя дзеячы: Н.С. Гілевіч, А.I. Дэй, I.В. Зыранаў, Н.П. Калпакова, С.В. Барыс, В.А. Захарава, В.К. Бандарчык, А.С. Фядосік, Л.А. Малаш і іншыя. 

Актуальнасць тэматыкі курсавой работы заключаецца якраз у неабходнасці выпрацоўкі адзінага падыходу да пытання жанравай класіфікацыі вясельных песен. 

У даследванні выкарыстоўваліся мэтады аналізу і абагульнення.

Мэта даследавання: вывучыць існуючыя падыходы да пытання жанравай класіфікацыі вясельных песен.

Аб’ект даследавання: жанравая класіфікацыя вясельных песен.

Прадмет даследавання: жанравая класіфікацыя вясельных песеен у даследаваннях і публікацыях навуковых дзеячаў.

Задачы: 

-  вызначыць асаблівасці, уласцівыя беларускай вясельнай песне;

-  абазначыць осноўныя напрамкі жанравай класіфікацыі вясельных песен;

-  абагульніць асноўныя праблемы жанравай класіфікацыі вясельных песен.

Вясельныя песні – найбольш развіты і шырока-поўны цыкл сямейна-абрадавага фальклору.

Як сведчаць многія даследчыкі (П.Шэйн, Яўхім Карскі, Мітрафан Доўнар-Запольскі, З.Мажэйка і іншыя), яны сярод славянскіх народаў асабліва шматлікія і яркія ў беларусаў. Вясельныя песні складаюць адзіны вясельны комплекс – абрадавы, музычны (напевы, найгрышы, галашэнні), харэаграфічны і драматычны, паэзію (песні, прыгаворкі, замовы, выслоўізычэнні, прыпеўкі, прыказкі, загадкі). Іх асноўная ўласцівасць – натуральная сувязь з этапамі вяселля, пачынаючы з заручын і канчаючы пярэзвамі (перазовамі і інш.) Па-за вяселлем яны не выконваюцца.

З глыбокай старажытнасці і да XX ст. вясельныя песні выяўлялі даўняе звычаёвае права: даводзілі да ведама грамадскасці аб ходзе вяселля, пацвярджалі новыя адносіны паміж асобамі, якія бралі шлюб, служылі сродкам яго бытавога юрыдычнага замацавання. А таксама яны мелі і сімвалічна-магічны сэнс. На некаторых этапах вяселля змест і характар песень не менш цаніўся, чым абрадавыя дзеянні: без адпаведнага слова не рабілі ніводнага руху, і абрад рабіўся змястоўны і значны. Асаблівасць беларускіх вясельных песень – шматлікасць песень каравайных, пасадных, сірочых, суборнай суботы. Сямейныя і аграрныя матывы былі цесна сплеценыя, выяўлялі рысы гаспадарлівасці, імкнення да дабрабыту, сямейнага шчасця. Шырока адлюстроўваліся нацыянальныя побыт, рысы характару, светапогляд і народныя грамадскія ідэалы, этычныя і эстэтычныя густы.

Беларускія вясельныя рысы асабліва выразна пачалі праяўляцца ў ХІІІ – ХIV стст. – гэта значыць, з пачаткам фармавання і станаўлення Вялікага Княста Літоўскага, у якім многае ў духоўна-культурным жыцці будавалася на беларускім падмурку. Калі ў XIV – XVII стст. развілася беларуская мова, а з ёю і народнасць, то развіўся і вобразна-стылістычны пласт беларускіх вясельных песень. Далейшыя эпохі (напрыклад, развіццё капіталістычных адносін у Беларусі) унеслі ў гэтую справу свае карэктывы. Беларускія вясельныя песні звычайна выконваліся калектыўна. Шмат іх праяўлялася ў форме драматычных сцэн з некалькімі дзейнымі асобамі, якія рабілі ў іх свае ўстаўкі ў рухах і размовах, чым дасягалася патрэбная дынаміка. Светаадчуванне герояў перадавалася пры дапамозе сімвалічных вобразаў і карцін, з сумяшчэннем прыкмет эпасу, лірыкі і драмы, чым праяўлялася яркая адметнасць га-ліны народнай творчасці.