Лёсік Язэп Юр’евіч – беларускі навуковец, пісьменнік і грамадскі дзеяч Реферат

Нарадзіўся Язэп Лёсік 18 лістапада 1883 года ў вёсцы Мікалаеўшчына, Стаўпецкага раёна, Мінскай вобласці.

У трынаццацігадовым узросце Язэп спрабаваў паступіць у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, але на іспытах быў “зрэзаны” з-за беларускага акцэнта. Праз год ён усё ж такі паступіў, але ўжо ў Маладзечанскую настаўніцкую семінарыю. Яшчэ праз год — выключаны з семінарыі “за непакорнасць” без права паступлення ў іншыя навучальныя ўстановы. Але настойлівы юнак скончыў гарадское вучылішча ў Ноўгарад-Северскім (на Чарнігаўшчыне) і здаў экзамен на званне настаўніка народнай школы і хатняга настаўніка пачатковай школы. Яму дапамог старэйшы брат Антон, які з 1900 года жыў у Ноўгарад-Северскім.

Язэп вярнуўся ў Беларусь, выкладаў рускую мову ў Бабруйскай сельскагаспадарчай школе, у Грамядчанскай школе Ноўгарад-Северскага павета, дзе і стаў удзельнікам нелегальнага руху. У выніку Язэпа Лёсіка арыштавалі за чытанне сялянам газет, а самае галоўнае — за каменціраванне тагачасных падзей з антыдзяржаўных пазіцый. У 1907 годзе ў мястэчку Старадуб адбўся суд, але Язэп уцёк з-пад варты і хаваўся нейкі час у сваякоў і знаёмых у Стоўбцах і ў старэйшага брата Міхала, які працаваў начальнікам чыгуначнай станцыі Красноўка паблізу Луганска.

Калі ж у 1911 годзе Язэп Лёсік наведаў у Ноўгарад-Северскім брата Антона, яго арыштавалі і асудзілі на пажыццёвае пасяленне ў Сібіры: спачатку каля горада Кірэнска Іркуцкай губерні, а потым — у Бадайбо.

Лютаўская рэвалюцыя вярнула Язэпа Юр’евіча на Беларусь, у горад Мінск, дзе ён уступіў у Беларускую сацыялістычную грамаду, стаў членам Беларускага нацыянальнага камітэта, адным з арганізатараў беларускіх курсаў, а ў 1917 — 1918 гадах рэдагаваў газету «Вольная Беларусь».

Улетку 1917 года Язэп Лёсік пазнаёміўся з адзінай дачкой беларускага пісьменніка Ядвігіна Ш. пісьменніцай Вандай Лявіцкай, а ўжо восенню таго ж года яны сталі мужам і жонкай.

У 1917 — 1920 гады імя Язэпа Лёсіка было добра вядома на тэрыторыі Беларусі. Ён быў членам Выканаўчага камітэта Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый, уваходзіў у Вялікую беларускую раду, быў удзельнікам Усебеларускага з’езда 1917 года, супрацоўнічаў з Народным сакратарыятам Беларусі, стаў адным з ініцыятараў абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР), адным з кіраўнікоў Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі, старшынёй Найвышэйшай рады БНР, увайшоў у Народную раду

Такім чынам, Лёсік Язэп Юр’евіч быў удзельнікам Беларускага навуковага з’езду, сябрам Інбелкульту (1921—1930) і ўдзельнікам Беларускай акадэмічнай канфэрэнцыі (1926).

Выступаў за захаванне кірылічнага альфавіту і ўхваляў “навуковасць і лягічнасць” сербскай кірылічнай азбукі.

Адзін з першых арганізатараў бясплатных беларускіх курсаў (Мінск, восень 1917 г.), ініцыятар аднаўлення “Беларускага вучыцельскага хаўрусу”, адзін з аўтараў яго статуту. Выкладчык у БДУ (1921-1930). Аўтар шэрагу падручнікаў па беларускай мове: “Практычная граматыка” (1921), “Беларуская мова. Пачатковая граматыка” (1924), “Беларуская мова. Правапіс” (1924).

Першы вядомы твор: апавяданне “Рабы Міхась Крэчка, што быў за судзю”, надрукаваны ў “Нашай Ніве” (19 ліпеня 1912). Апавяданне “Не ўсе ж разам, ягамосьці!..” выходзіла асобнай кніжкай (1914). “Апавяданне бяз назвы” (друкавалася у газетах “Вольная Беларусь” і “Беларусь”, 1917—1920). Зборнік апавяданняў “Родныя вобразы” забаронены да друку Галоўлітам БССР з-за “нацыяналістычнага”, “рэлігіёзна-дагматычнага” характару ў 1921.

Некалькі вядомых вершаў. Шмат твораў у публікацыях і рукапісах страчаныя.

Пераклаў на беларускую мову “Камуністычны Маніфест” (1923).

Як літаратар адзначаны як “таленавіты апавяданнік”, а яго творчасць як “вельмі нацыянальная, народна-беларуская…” (М. Гарэцкі, 1919). У пазнейшыя савецкія часы (1960—1970-я) адзначалася, што ён “у творах дапускаў памылкі нацыяналістычнага характару”.