Гісторыка-прававы аналіз Канстытуцыі БССР 1978 г.
Спіс выкарыстаных крыніц
Гісторыка-прававы аналіз Канстытуцыі БССР 1978 г.
Распрацоўка і прыняцце Канстытуцыі БССР 1978 г. праходзілі ў адпаведнасці з агульнапрынятымі стадыямі праватворчага працэсу. Былі створаны, як прынята, Канстытуцыйная камісія вышэйшага заканадаўчага органа-Вярхоўнага Савета БССР для падрыхтоўкі праекта новай Канстытуцыі ў 1977 г. і рэдакцыйная камісія-па падрыхтоўцы канчатковага тэксту праекта Канстытуцыі ў 1978 годзе.
Старшынёй і Канстытуцыйнай камісіі, і рэдакцыйнай камісіі быў першы сакратар ЦК КПБП П. М. Машэраў, г. зн. увесь ход работ над праектам Канстытуцыі ішоў пад непасрэдным кіраўніцтвам першых асоб партыйнага і дзяржаўнага апарату Рэспублікі [3, с.39].
Чацвёртая беларуская Канстытуцыя была прынята Вярхоўным Саветам БССР 13 красавіка 1978 г. Да гэтага часу ў 1977 годзе была прынята Канстытуцыя СССР, у якой было абвешчана пабудова развітога сацыялізму і агульнанароднай дзяржавы. Гэтыя палажэнні знайшлі адлюстраванне і ў Канстытуцыі БССР. Яна мела такія недахопы, як залішняя дэкларатыўнасць, адсутнасць канкрэтных механізмаў яе выканання. У якасці галоўнай сілы ў грамадстве і дзяржаве захоўвалася кампартыя, што было прама замацавана ў адпаведных артыкулах Канстытуцыі. Органы дзяржаўнай улады, па сутнасці, былі прыдаткам адзінай партыі, якая дзейнічала ў грамадстве [3, с.41].
Канстытуцыя БССР 1978 г., маючы шмат агульнага з Канстытуцыяй 1937 г., адрозніваецца ад апошняй і структурай, і зместам.
У новай Канстытуцыі БССР, акрамя кіраўнікоў і артыкулаў, ёсць яшчэ выразна названыя раздзелы, што палягчае карыстанне яе тэкстам; значна большая колькасць артыкулаў (172 замест 122) і артыкулы аб правах, свабодах і абавязках змешчаныя ў другім раздзеле Канстытуцыі БССР 1978 г. тады як аналагічныя артыкулы ў Канстытуцыі БССР 1937 г. знаходзіліся ў восьмай главе.
Як структура, так і змест Канстытуцыі БССР 1978 г. адлюстроўваюць дэ-юрэ тую дэмакратычную тэндэнцыю ў развіцці ўсіх сфер грамадскага і дзяржаўнага жыцця, якая намецілася ў СССР у сярэдзіне 50-х гадоў [2, с.99].
Асабліва вялікія змены глыбока дэмакратычнага характару ўнесены па пытанні праў, свабод і абавязкаў грамадзян у другім раздзеле Канстытуцыі БССР "дзяржава і асоба".
Упершыню на канстытуцыйным узроўні замацоўваецца права грамадзян на ўдзел ва ўпраўленні дзяржаўнымі і грамадскімі справамі (арт. 46), права на жыллё (арт. 42), права на дзяржаўную ахову здароўя (арт. 40), права на карыстанне дасягненнямі культуры (арт. 44), права звяртацца са скаргамі на дзеяння службовых асоб (арт.56) і іншыя [1].
Новым у Канстытуцыі з'яўляецца і становішча, якія адносяцца да эканамічнай сістэмы, дзе на шэрагу з дзяржаўнай і калгасна-кааператыўнай уласнасцю ўпершыню канстытуцыйна замацоўваецца ўласнасць прафсаюзных і грамадскіх арганізацый. Больш за тое, за грамадскімі органамі ўпершыню замацоўваецца права ўдзельнічаць у вырашэнні палітычных, гаспадарчых і сацыяльна-культурных пытанняў, а таксама права заканадаўчай ініцыятывы. Гэта сведчыць аб большай самастойнасці і аб узрослай іх ролі ў жыцці грамадства.
Дэмакратычным з'яўляецца і становішча, згодна з якім значна пашыраецца колькасць асоб, якія ўдзельнічаюць у кіраванні дзяржавай, дзякуючы зніжэнню ўзросту, што дае права быць абраным у Вярхоўны Савет БССР з 21 года да 18 гадоў [1].
