1. Вызначце гістарычныя ўмовы ўзнікнення і развіцця новай беларускай літаратуры і пакажыце яя адрозненні ад старажытнай
2. Раскрыйце сацыяльныя і псіхалагічныя праблемы калектывізацыі ў творы М. Зарэцкага “Вязьмо”
3. Назавіце сродкі выразнасці мовы мастацкага твора. Дайце іх прыклады на прыкладзе сучаснай літаратуры
Спіс выкарыстанай літаратуры
1. Вызначце гістарычныя ўмовы ўзнікнення і развіцця новай беларускай літаратуры і пакажыце яе адрозненні ад старажытнай
Узнікненне новай беларускай літаратуры трэба адносіць да другой сярэдзіны ХVІІІ ст., калі яна, у адрозненне ад старабеларускай літаратуры, на¬была рысы свецкасці, у гэты час і пачала ўзнікаць парадыйная літаратура, з’явіліся аўтарскія творы, пазбаўленыя ананімнага характару. Літаратура другой па¬ловы ХVІІІ – пачатку ХХ стст. называецца новай беларускай літаратурай і мае ў сваёй аснове мову простых людзей.
У ХІХ ст. не выдаваліся кнігі на беларускай мове, бо польскі Сейм забараніў яе выкарыстанне ў 1697 г. Героем і выразнікам духоўных запатра¬баванняў нацыі з’яўляецца просты мужык, таму беларускую літаратуру вар¬та называць адной з самых сялянскіх у асяроддзі літаратур.
На развіццё літаратуры дадзенага перыяду аказалі ўплыў перарваныя пісьмовыя традыцыі і фальклорныя матывы, а таксама суседнія славянскія літаратуры: польская, руская, з другой паловы ХІХ ст. – украінская.
2. Раскрыйце сацыяльныя і псіхалагічныя праблемы калектывізацыі ў творы М. Зарэцкага “Вязьмо”
Беларуская літаратура надзвычай адчувальная да духоўных аспектаў у сацыяльна-палітычных праблемах жыцця; не была выключэннем і творчасць Міхася Зарэцкага. Не мог застацца М. Зарэцкі ў баку і ад чалавеказнаўчых праблем, народжаных часам калектывізацыі, але тварыць свабодна ва ўмовах, якія склаліся вакол пісьменніка ў 1930-я гг., было складана. Добра вядома, што пасля публікацыі нарыса «Падарожжа на новую зямлю» (1928) і пачатковых раздзелаў рамана «Крывічы» (1929) вульгарызатарская крытыка распачала публічную траўлю мастака – М. Зарэцкага выключылі з партыі, псіхалагічна зламалі, прымусілі апраўдвацца і каяцца ў грахах, якіх не было.
У такіх складаных умовах М. Зарэцкі піша раман «Вязьмо» (1932), у якім І. Мележ убачыў «суровы рэалізм і мужную глыбіню» і назваў яго «самым глыбокім творам тых часоў пра калектывізацыю» (Мележ 1969).
3. Назавіце сродкі выразнасці мовы мастацкага твора. Дайце іх прыклады на прыкладзе сучаснай літаратуры
Эпітэт – вобразнае (мастацкае) азначэнне, якое характарызуе прадмет, чалавека, жыццёвую з’яву, вылучае і дае мастацкае акрэсленне істотнай рысы ці прыметы якога-небудзь прадмета, з’явы, ацэньвае гэты прадмет ці з’яву, выклікае пэўныя эмацыянальныя адносіны да іх.
Эпітэт узмацняе выразнасць, вобразнасць мовы твора, надае яму мастацкую, паэтычную яркасць, дапамагае ўбачыць аўтарскае разуменне рэчаіснасці: незгасальны, жыватворны агонь, незабыўная песня, срэбразвонны ручэй, бязмежны, яснавокі, ясназорны край.
Вобразнасць азначэнняў жоўтая-жоўтая, шэрая-шэрая, цёмнаяцёмная, белы-белы відавочная. Нярэдка лагічнае азначэнне, калі яно стаіць побач з эпітэтам, пад яго ўплывам таксама становіцца вобразным, характарыстычным (эпітэтам):
А на ўсходзе чырвань грае,
Цень радзее, нікне мрок,
І зямельку ўжо вітае
Новы радасны дзянёк. (Я.Колас)
1. Гісторыя беларускай літаратуры: у 4 т. / рэдкал.: У.В. Гніламёдаў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Бел. навука, 2003. – 583 с.
2. Зарэцкі М. Зборнік твораў: У 4 т. Мн., 1991. Т. 3.
3. Уводзіны ў літаратуразнаўства: хрэстаматыя : вучэб. дапам. для філал. ф-таў ВНУ. / Аўт.-уклад. М.І. Мішчанчук, М.Ф. Шаўлоўская. – 3-е выд., перапрац. і дап. – Мінск, 2004.
