1. Асаблівасці ўспрымання мастацкай літаратуры дзецьмі рознага ўзросту
2. Пазнавальнасць, эстэтычнае ўздзеянне вершаваных казак Васіля Віткі
3. Канспект занятку ў старшай групе
Спіс выкарыстаных крыніц
1. Асаблівасці ўспрымання мастацкай літаратуры дзецьмі рознага ўзросту
Літаратурны твор звяртаецца адначасова і да пачуцця, і да думкі чытача, дапамагаючы яму асвоіць багаты духоўны вопыт чалавецтва.
У працах Л. С. Выгоцкага, С. Л. Рубінштэйна, Б. М. Цяплова, А. В. Запарожца, А. і. Нікіфаравай, А. А. Флерына, Н. С. Карпінскі, Л. М. Гуровіч і іншых навукоўцаў даследуюцца асаблівасці ўспрымання мастацкай літаратуры дзіцем дашкольнага ўзросту.
А. В. Запарожац піша, што ўспрыманне мастацкага твора-складаны псіхічны працэс. Яно прадугледжвае здольнасць даведацца, зразумець намаляванае; але гэта толькі пазнавальны акт. Неабходнай умовай мастацкага ўспрымання з'яўляецца эмацыйная афарбаванасць успрынятага, выраз стаўлення да яго. Ён адзначаў: “... эстэтычнае ўспрыманне не зводзіцца да пасіўнай канстатацыі вядомых бакоў рэчаіснасці, хоць бы вельмі важных і істотных. Яно патрабуе, каб ўспрымае як-небудзь ўвайшло унутр адлюстроўваемых абставін» [4].
На думку М. Р. Львова, успрымаючы твор на слых, дзіця, праз форму, прад'яўленую выканаўцам, арыентуючыся на інтанацыю, жэсты, міміку пранікае ў змест твора [3].
Паколькі мастацкі тэкст дапускае магчымасць розных трактовак, прынята казаць не аб правільным, а аб паўнавартасным ўспрыманні. Л. Н. Рожына пісала, што паўнавартаснае ўспрыманне мастацкага твора не вычэрпваецца яго разуменнем. Яно ўяўляе сабой складаны працэс, які абавязкова ўключае ўзнікненне таго ці іншага стаўлення, як да самога твору, так і да той рэчаіснасці, якая ў ім намаляваная [3].
Пад паўнавартасным успрыманнем разумеецца здольнасць чытача суперажываць героям і аўтару твора, бачыць дынаміку эмоцый, прайграваць ва ўяўленні карціны жыцця, створаныя пісьменнікам, разважаць над матывамі, абставінамі, наступствамі ўчынкаў персанажаў, ацэньваць герояў твора, вызначаць аўтарскую пазіцыю, асвойваць ідэю твора, гэта значыць знаходзіць у сваёй душы водгук на пастаўленыя аўтарам праблемы.
2. Пазнавальнасць, эстэтычнае ўздзеянне вершаваных казак Васіля Віткі
Высокая паэтычная культура, спалучэнне заснаваных на народна-паэтычнай глебе займальнасцi i пазнавальнасцi з’яўляюцца адметнымі рысамі творчасцi Васіля Вiткi.
Даследчыкамі літаратуры адзначаецца, што ўласцівы творам дадзенага пісьменніка пафас дзейснай дабрыні і ўзаемадапамогi можна найбольш яскрава прасачыць ў яго казках “Вавёрчына гора” (1947), “Буслiнае лета” (1957), “Казка пра цара Зубра” (1959), “Птушыная пачатковая школа” (1962), “Азбука Васi Вясёлкiна” (1963), “Казкi i краскi” (1984) і інш.
Прыкетнай рысай творчага стылю і ўвогуле творчасці В. Віткі з’яўляецца своеасаблівае і ва многіх ўласцівае менавіта гэтаму пісьменніку творчае выкарыстанне народных матываў, сюжэтаў, вобразаў, моўна-выяўленчых сродкаў.
Васіль Вiтка – лаўрэат Дзяржаўнай прэмii Рэспублiкi Беларусь, лаўрэат Ганаровага дыплома iмя Х.К. Андэрсена. Васiль Вiтка (Цiмох Васiльевiч Краско, 1911 – 1996) – пiсьменнiк, у ворчасцi якога найбольш плённа i дасканала развiваюцца традыцыi нацыянальнай дзiцячай лiтаратуры. Яго мастацкая практыка – узор высокай паэтычнай культуры, узор творчага стаэлення да фальклору. Развiццё ўстойлiвай у беларускай лiтаратуры фальклорнай традыцыi наогул з’яўляецца асаблiвасцю сучаснай дзiцячай паэзii, аб чым сведчаць, у прыватнасцi, творы С. Шушкевiча, Н. Гiлевіча, Р. Барадулiна i iншых паэтаў. Для творчасцi В. Вiткi гэтая асаблiвасць найбольш характэрная. Яго кнiгi паказваюць, што поспех спадарожнiчае таму аўтару, якi фальклорныя традыцыi выкарыстоўвае як форму адлюстравання новага зместу, арганiчна сплаўляючы iх з сучасным мастацкiм мысленнем, з багаццем паэтычнай фантазii i жывой мовы. В. Вiтка пачынае не з малых форм дзiцячага фальклору, а з казачнага эпасу – з вершаваных казак, прызначаных пераважна для дзяцей дашкольнага i малодшага школьнага ўзросту.
3. Канспект занятку ў старшай групе
Праграмныя задачы: фарміраваць уменне адказваць на пытанні, заахвочваць самастойныя выказванні дзяцей пра сябе;
развіваць актыўнае дыялагічнае маўленне;
садзейнічаць наладжванню маўленчых зносін у сумесных гульнях, размовах;
канкрэтызаваць і удакладняць уяўленні дзяцей пра сваю краіну;
замацоўваць у маўленні дзяцей словы Беларусь, беларус, беларуска, краіна;
фарміраваць культуру мовы;
выхоўваць любоў да Радзімы, пачуццё гонару за яе.
Ход занятку
В. д. а. У нашай групе гасцінныя і прыветлівыя дзеці. Вельмі любяць гасцей сустракаць, ну сапраўдныя беларусы. Зараз мы даведаемся, ці гэтак жа добра вы ведаеце сваю краіну.
Спадзяюся, што вы назапасілі дастаткова ведаў пра родны край. На нашым занятку будзе магчымасць іх пацвердзіць і папоўніць. Гаворка пойдзе пра нашу Радзіму.
- Дзеці, а што такое Радзіма?
Дзеці. Гэта месца дзе нарадзіўся і жывеш.
В. д. а. Як называецца наша Радзіма?
Дзеці. Наша Радзіма называецца Беларусь.
В. д. а. Так, наша Радзіма называецца Беларусь. Мы жывем у Беларусі. Тут нарадзіліся вы. Тут вашы бацькі працуюць, а вы ходзіце ў дзіцячы сад.
Змалку звалі цябе
Мы сваёю Радзімаю.
Беларусь, Беларусь.
Як ты сэрцу любімая.
Давайце скажам гэтыя словы разам.
Усе разам. Беларусь, Беларусь.
Як ты сэрцу любімая.
1. Васіль Вітка [Электроны рэурс] // Наследие Слуцкого края. – Рэжым доступу: http://nasledie-sluck.by/ru/people/Literators/4009/.
2. Выготский, Л.С. Вопросы детской психологии / Л. С. Выготский. – С-Пб. : Союз, 1997.
3. Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения: Учебник для вузов. Стандарт третьего поколения / Под ред. А.Г. Гогоберидзе, О. В. Солнцевой. — СПб. : Питер, 2013. — 464 с.
4. Запорожец, А.В. Воспитание эмоций и чувств у дошкольника / А.В. Запороржец. - М., 1985. – 186 с.
5. Новиков А.М. Методология / А.М. Новиков, Д.А. Новиков. – М. : СИН-ТЕГ, 2007. – 668 с.
6. Рубинштейн, С. Л. Основы общей психологии / С. Л. Рубинштейн. – СПб. : Питер, 2015. – 718 с.
7. Теплов, Б.М. Избранные труды (тт. 1—2) / Б. М. Теплов. – М. : Педагогика, 1985.
8. Флерина, Е. А. Изобразительное творчество детей дошкольного возраста / Е. А. Флерина. – М. : Учпедгиз, 1956. – 91 с.
