Уводзіны
Палітычныя, эканамічныя, сацыяльныя і рэлігійныя фактары, якія садзейнічалі фарміраванню беларускай народнасці
Вынік
Літаратура
Уводзіны
Пад народнасцю разглядаюць форму моўнай, тэрытарыяльнай, эканамічнай і культурнай супольнасці людзей, якая склалася гістарычна ў выніку кансалідацыі, зліцця плямёнаў, якія папярэднічалі фарміраванню нацыі. Яна фармуецца на аснове агульнай тэрыторыі, мовы, ладу жыцця, культуры, агульнага эканамічнага жыцця (сацыяльна-эканамічныя адносіны), характарызуецца пэўнымі асаблівасцямі псіхалагічнага склада, самасвядомасці. Народнасць змяняе сям'ю, племя і папярэднічае нацыі. Ей ўласцівы рабаўладальніцкі і феадальны лад.
Існаванне Вялікага Княства Літоўскага стварыла новыя ўмовы для далейшага фарміравання беларускай нацыі. Як руская і ўкраінская, беларуская нацыя паступова фармуецца на аснове старажытнарускай нацыянальнасці.
Пра ўзнікненне беларусаў як этнічнай супольнасці сярод навукоўцаў розных эпох вызначаюць шэраг падыходаў, канцэпцый, асноўнымі з якіх з'яўляюцца:
– Польская (Л. Галембоўскі): беларусы – гэта сапсаваныя князямі і праваслаўнымі рускімі і рэлігіяй палякі.
– Вялікія рускія (А. Сабалеўскі, Срэзнеўскі): беларусы – гэта сапсаваныя польскім ўплывам рускія.
– Крывіцкая (Э. Кара, У. Ластоўскі): племянны саюз крывічоў разглядаецца як вызначальны фактар у стварэнні нацыянальных і этнічных структур сучаснай Беларусі.
Палітычныя, эканамічныя, сацыяльныя і рэлігійныя фактары, якія садзейнічалі фарміраванню беларускай народнасці
Працэс фарміравання беларускай нацыі заняў даволі шмат часу і трапіў пад уплыў геаграфічных, кліматычных, сацыяльных, эканамічных, палітычных, царкоўных і рэлігійных фактараў, а таксама агульнаеўрапейскіх этнічных тэндэнцый.
Вядома, што на мяжы III - ІІ тысячагоддзя да нашай эры цяперашняя тэрыторыя Беларусі была заселена плямёнамі фіна-вугорскіх народаў, якія на пачатку стагоддзя змянілі балты. Падчас «Вялікага перасялення народаў» сюды з поўдня і захаду прыязджалі славяне, якім на працягу V - VIII стст. ўдалося асіміляваць мясцовае насельніцтва прыбалтаў і сфармаваць новыя раннефеадальныя этнічныя суполкі крывічоў, дрыгавічоў і радзімічаў. Пазней у перыяд старажытнага княства адбывалася актыўнае ўзаемадзеянне гэтых супольнасцей, што было выклікана дзяржаўна-палітычнай і рэлігійнай інтэграцыяй у межах Кіеўскай Расіі. Менавіта ў гэты перыяд скончылі свае складанне тыповыя славянскія рысы культура, мова і самабытнасць. Аднак наяўнасць у рэгіёне моцных цэнтрабежных тэндэнцый прывяла да ізаляцыі гэтых тэрыторый. Таму з сярэдзіны XIII ст. і актывізавауся працэс складання беларускага народа.
Стымулюючым фактарам паскарэння кансалідацыі беларускай нацыі стала фарміраванне ВКЛ, у выніку якога былі створаны неабходныя палітычныя ўмовы для фарміравання беларускай нацыі. У складзе ВКЛ была створана адзіная сістэма дзяржаўнага кіравання, уведзена адзінае заканадаўства, якое сведчыла аб згортванні сістэмы палітычнай і прававой цэнтралізацыі ў краіне, умацаванні палітычных сувязей паміж рознымі яе тэрыторыямі.
Аднак палітычны саюз не цалкам знішчыў мясцовую аўтаномію асобных правінцый. Прысутнасць у грамадска-палітычным жыцці ВКЛ і аб'яднаднальных, і сепаратысцкіх тэндэнцый ўскладняе працэс фарміравання беларускай нацыі.
Станаўленню беларускай нацыянальнай свядомасці дапамог шэраг і эканамічных фактараў. Эканамічнай асновай энтаўтваральных працэсаў стала далейшае развіццё сельскай гаспадаркі (замена двухполля і іншых архаічных форм – ляснога пералогу, ворыва наездам, падсекі – папарнай зерневай сістэмай трохполля), удасканаленне рамёстваў (нароўні з традыцыйнымі рамёствамі – ганчарства, ткацтва, бандарства, выраб інструментаў, апрацоўка драўніны, касцяныя, металічныя і іншыя новыя віды распаўсюджанай рамеснай дзейнасці – выраб паперы, ліццё шкла ў Гутачы, кнігадрукарства і інш.), пашырэнне гандлю на тэрыторыі ад Прыпяці і Заходняй Дзвіны і ад Немана да Дняпры.
Вынік
У другой палове 13 - першай палове 16 ст. працягваўся працэс фарміравання новай этнічнай супольнасці – беларускай народнасці. Комплекс дзейнасці этнаўтваральных фактараў садзейнічаў фарміраванню беларускай нацыі і яе агульных сімптомаў, такіх як этнічная тэрыторыя, адносная агульная мова, своеасаблівая матэрыяльная і духоўная культура, этнічная самасвядомасць і самасвядомасць.
Але гістарычная супольнасць усходнеславянскага народа, агульная рэлігія і мова продкаў запаволілі працэс дыферэнцыяцыі рускага і беларускага народаў. Значны час насельніцтва беларускай тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага называла сябе рускімі і сваю мову рускай. Гэта прывяло да таго, што самасвядомасць і самастойнасць беларусаў сфарміраваліся пазней, чым іншыя этнасы.
