Заданне 1. Прааналізуйце ўрывак з “Судзебніка” (1468 г.) і вызначце:
Заданне 2. З прыведзенага раду слоў выпішыце тыя, якія шырока ўжываліся ў канфесійнай літаратуры XV-XVI стст. і сваёй семантыкай былі звязаны са сферай рэлігійнага жыцця чалавека. Асобна ўкажыце стараславянізмы, вызначыўшы іх фанетычныя і словаўтваральныя прыкметы. Запазычанні з якіх яшчэ моў сустрэліся? Прасачыце лёс выпісаных слоў у працэсе моўнай эвалюцыі.
Заданне 3. Зрабіце моўна-стылістычны аналіз наступнага тэксту. Вызначце яго правапісна-граматычныя асаблівасці. У якой меры яны адпавядаюць сучасным арфаргафічным і граматычным нормам? Якія рысы беларускай мовы адлюстраваны ў іх непаслядоўна? Чым абумоўлены разнабой у правапісе і граматыцы? Вызначце лексічныя асаблівасці урыўка (дайце семантычную характарыстыку лексікі, пакажыце сэнсавую дакладнасць словаўжывання, стылістычнае выкарыстанне лексічных адзінак і інш).
Заданне 1. Прааналізуйце ўрывак з “Судзебніка” (1468 г.) і вызначце:
1) фанетычныя рысы жывой беларускай мовы, найбольш паслядоўна адлюстраваныя ў помніку;
2) традыцыйныя напісанні;
3) інавацыі і традыцыйныя з’явы ў марфалогіі і сінтаксісе;
4) лексічныя і словаўтваральныя неалагізмы;
5) архаізмы ў лексіцы і фразеалогіі;
6) тыповыя для дзелавога пісьменства канструкцыі і прыёмы літаратурнага выказвання.
А коли б злодѣй што у кого укралъ, а и гдѣ украдѣно, а тамъ его ухватять съ лицомъ, а он у домъ не принеслъ, жона и дѣти не поживали; злодѣй терпи, а жона и дѣти и домъ ихъ невиненъ. А коли злодѣй изъ дому вышелъ, а украдеть што и потеряеть, а любо што изъѣсть, а кромѣ жоны и дѣтей: ино домовыми статкы, што того татя властное, заплатити: а жона и дѣти, и статкы женьни отъ того порожни…
Заданне 2. З прыведзенага раду слоў выпішыце тыя, якія шырока ўжываліся ў канфесійнай літаратуры XV-XVI стст. і сваёй семантыкай былі звязаны са сферай рэлігійнага жыцця чалавека. Асобна ўкажыце стараславянізмы, вызначыўшы іх фанетычныя і словаўтваральныя прыкметы. Запазычанні з якіх яшчэ моў сустрэліся? Прасачыце лёс выпісаных слоў у працэсе моўнай эвалюцыі.
Библия, правдивый, воспети, господаръ, събирати, блаженный, мнихъ, житие, весело, богъ, благоверие…
Заданне 3. Зрабіце моўна-стылістычны аналіз наступнага тэксту. Вызначце яго правапісна-граматычныя асаблівасці. У якой меры яны адпавядаюць сучасным арфаргафічным і граматычным нормам? Якія рысы беларускай мовы адлюстраваны ў іх непаслядоўна? Чым абумоўлены разнабой у правапісе і граматыцы? Вызначце лексічныя асаблівасці урыўка (дайце семантычную характарыстыку лексікі, пакажыце сэнсавую дакладнасць словаўжывання, стылістычнае выкарыстанне лексічных адзінак і інш).
ЗЬБІРАЙЦЕ НАРОДНЫЕ ПЕСНІ!
Голас чалавечы – гэта вечны інструмэнт, каторым прырода нас надзяліла і каторым мы найлепей і найлягчэй можэм выказываць свае думкі, свае перэжываньня – горэ, радасьць, надзеі, жаданьня і т.д. І кожын народ – ад самаго пачатку свайго жыцьця – заўсягды усё тое, што рабілося ў душы яго, выліваў у песьні. Гэтак песьня станавілася люстрам душы яго, адбівала ў сабе і ўсё жыцьцё народа.
Вось чаму і беларусы цяпер – у часе національнаго адраджэньня, ў часе шырокай культурна-національнай працы – павінны асаблівую увагу зьвярнуць на свае народныя песьні. Гляньмо на адраджэньне іншых народоў: усэды убачым, што народнай песьні вызначэно пачэснае мейсцэ, што над ёй працуюць, да яе зьвертаюцца усе, хто хочэ добра пазнаць свій народ. Напрыклад. У Фінляндіі кожны год нават спраўляюць сьвята песьні.
Перш-на-перш павінны мы сабраць усе свае народные мэлодіі – тые самыя, што пеяліся нашымі бацькамі і дзедамі, і гэтак не даць ім зусім згінуць.
(“Наша ніва”, 1910, №34)
Гэты тэкст публіцыстычнага стылю:
1) адрасаваны шырокаму колу чытачоў…
