Консерватизм. Сущность неоконсерватизма Реферат

Консерватизм как политическая идеология являет собой не только систему охранительного сознания, предпочитающую прежнюю систему правления (независимо от ее целей и содержания) новой, но и весьма определенные ориентиры, и принципы политического участия, отношения к государству, социальному порядку и т.д.

Предпосылкой возникновения этих базовых представлений стали «успехи» либерализма после Великой Французской революции 1789 г. Потрясенные попытками радикального политического переустройства, духовные отцы этого направления — Ж. де Местор, Л. де Бональд и особенно Э. Берк — пытались утвердить мысль о противоестественности сознательного преобразования социальных порядков. Их система воззрений базировалась на приоритете преемственности перед инновациями, на признании незыблемости естественным образом сложившегося порядка вещей, предустановленной свыше иерархичности человеческого сообщества, а стало быть, и привилегией известных слоев населения, а также соответствующих моральных принципов, лежащих в основе семьи, религии и собственности. По их мнению, сохранение прошлого способно снять все напряжение настоящего и потому должно рассматриваться как моральный долг по отношению к будущим поколениям. Понятно, что такие принципы отрицали оптимизм либеральной идеологии относительно общественного прогресса, тот дух индивидуальной свободы, который, с точки зрения консерваторов, разрушал целостность человеческого сообщества [12].

Последние десятилетия обозначили явное стремление консерватизма, с одной стороны, к иррациональным идеям реакционного толка (например «новые правые» во Франции), а с другой — к большей склонности к либеральным ценностям. Второе направление эволюции консервативных идей наиболее ярко проявилось в неоконсерватизме — идеологическом течении, сформировавшемся в качестве своеобразного ответа на экономический кризис 1973—1974 гг., массовые молодежные движения протеста в Западной Европе и расширение влияния кейнсианских идей.

В целом неоконсерватизм весьма удачно приспособил традиционные ценности консервативного толка к реалиям позднеиндустриального (постиндустриального) этапа развития общества. Многообразие стилей жизни и усиление всесторонней зависимости человека от технической среды, ускоренный темп жизни и нарушение духовного и экологического равновесия — все это породило серьезный ориентационный кризис в общественном мнении западных стран, поставило под сомнение многие первичные ценности европейской цивилизации. В этих условиях неоконсерватизм и предложил обществу духовные приоритеты семьи и религии, социальной стабильности, базирующейся на моральной взаимоответственности гражданина и государства и их взаимопомощи, уважении права и недоверии к чрезмерной демократизации, крепком государственном порядке и стабильности. Сохраняя внешнюю приверженность рыночному хозяйствованию, привилегированности отдельных страт и слоев, эти ориентиры были четко направлены на сохранение в обществе и гражданином чисто человеческих качеств, универсальных нравственных законов, без которых никакое экономическое и техническое развитие общества не заполнит образовавшегося в людских душах духовного вакуума [5].

В начале ХХІ века идеология и идеологическая деятельность все определенее превращаются из частного и личного в публичное и общественно значимое дело. Идеология не только стала известной по прошлому историческому опыту формой самопознания классов и больших социальных групп людей, но и формой справедливости и ориентации государств и отдельных индивидов. Консерватизм как политическая идеология являет собой не только систему охранительного сознания, предпочитающую прежнюю систему правления (независимо от ее целей и содержания) новой, но и весьма определенные ориентиры, и принципы политического участия, отношения к государству, социальному порядку и т.д. [6].

Современное понимание идеологии:

- идеологией называют совокупность идей, выражающую интересы носителя,

- совокупность политических убеждений и установок (либерализма, консерватизма, социализма, национализма, анархизма и т.д.),

- совокупность идей, отражающих экономическую структуру общества (богатых и бедных, производителей и потребителей и т.п.),

- систему идей, обслуживающую и оправдывающую определенные виды общественной практики и отличающуюся от теоретического осмысления действительности.

Консерваторы считают, что человеческой природе изначально присуще несовершенство, что радикальное переустройство общества обречено на неудачу, поскольку при этом нарушается веками установленный естественный порядок, соответствующий природе человека, которому совершенно чуждо понятие свободы.

В заключение можно сделать следующие выводы:

Консервативная идеология опирается на такие понятия, как «порядок», «власть», «традиция», «дисциплина». Ориентация консерватизма на авторитет, сильную власть и традиции создает ему репутацию гаранта общественной стабильности и политического порядка. 

Усиление позиций современной формы консерватизма обусловлено реакцией на рост идеологий, альтернативных позднему капитализму, кризисом модели послевоенного социально-экономического развития, обострение проблемы путей достижения эффективной экономики в условиях постиндустриального общества.

 В характеристике современного консерватизма исследователи обращают внимание на признаки, ранее ему не свойственные: популизм и демократия.

Вероятно, устойчивым и жизнеспособным сделает общество только такая общественная и культурная система, при которой либеральное и консервативное начала находятся в сбалансированных отношениях, когда существует либерально-консервативный консенсус, отстаивающий эволюционное изменение социально-политических отношений, снятие напряжения, достижение баланса сил и устойчивого развития общества.

Кансерватызм як палітычная ідэалогія уяўляе сабой не толькі сістэму ахавальнага свядомасці, які аддае перавагу ранейшую сістэму праўлення (незалежна ад яе мэт і зместу) новай, але і вельмі пэўныя арыенціры, і прынцыпы палітычнага ўдзелу, адносіны да дзяржавы, сацыяльнаму парадку і г.д.

Перадумовай ўзнікнення гэтых базавых уяўленняў сталі «поспехі» лібералізму пасля Вялікай Французскай рэвалюцыі 1789 г. Узрушаныя спробамі радыкальнага палітычнага пераўладкавання, духоўныя айцы гэтага кірунку – Ж. дэ Местор, Л. дэ Бональд і асабліва Э. Берк – спрабавалі зацвердзіць думка пра ненатуральнасці свядомага пераўтварэння сацыяльных парадкаў. Іх сістэма поглядаў грунтавалася на прыярытэце пераемнасці перад інавацыямі, на прызнанні непахіснасці натуральным чынам склаўся парадку рэчаў, прадусталяванай звыш іерархічнасці чалавечай супольнасці, а стала быць, і прывілеем вядомых слаёў насельніцтва, а таксама адпаведных маральных прынцыпаў, якія ляжаць у аснове сям'і, рэлігіі і ўласнасці. На іх думку, захаванне мінулага здольна зняць усе напружанне сучаснасці і таму павінна разглядацца як маральны абавязак адносна да будучых пакаленьняў. Зразумела, што такія прынцыпы адмаўлялі аптымізм ліберальнай ідэалогіі адносна грамадскага прагрэсу, той дух індывідуальнай свабоды, які, з пункту гледжання кансерватараў, руйнаваў цэласнасць чалавечай супольнасці [12].

Апошнія дзесяцігоддзі пазначылі відавочнае імкненне кансерватызму, з аднаго боку, да ірацыянальным ідэям рэакцыйнага толку (напрыклад «новыя правыя» у Францыі), а з другога – да большай схільнасці да ліберальных каштоўнасцяў. Другі напрамак эвалюцыі кансерватыўных ідэй найбольш ярка выявілася ў неакансерватызме – ідэалагічным плыні, які сфармаваўся ў якасці своеасаблівага адказу на эканамічны крызіс 1973-1974 гг., Масавыя маладзёжныя рухі пратэсту ў Заходняй Еўропе і пашырэнне ўплыву кэйнсіянскага ідэй.

У цэлым неакансерватызм вельмі ўдала прыстасаваў традыцыйныя каштоўнасці кансерватыўнага толку да рэалій позднеиндустриального (постіндустрыяльнага) этапа развіцця грамадства. Разнастайнасць стыляў жыцця і ўзмацненне ўсебаковай залежнасці чалавека ад тэхнічнай асяроддзя, паскораны тэмп жыцця і парушэнне духоўнага і экалагічнай раўнавагі – усё гэта спарадзіла сур'ёзны арыентацыйнай крызіс у грамадскай думцы заходніх краін, паставіла пад сумнеў многія першасныя каштоўнасці еўрапейскай цывілізацыі. У гэтых умовах неакансерватызм і прапанаваў грамадству духоўныя прыярытэты сям'і і рэлігіі, сацыяльнай стабільнасці, якая базуецца на маральнай взаимоответственности грамадзяніна і дзяржавы і іх ўзаемадапамогі, павазе права і недаверы да празмернай дэмакратызацыі, дужым дзяржаўным парадку і стабільнасці. Захоўваючы знешнюю прыхільнасць рынкавым гаспадаранню, прывілеяванасці асобных старт і слаёў, гэтыя арыенціры былі дакладна накіраваныя на захаванне ў грамадстве і грамадзянінам чыста чалавечых якасцяў, універсальных маральных законаў, без якіх ніякае эканамічнае і тэхнічнае развіццё грамадства не запоўніць ўтварыўся ў людскіх душах духоўнага вакууму [5] .

У пачатку ХХІ стагоддзя ідэалогія і ідэалагічная дзейнасць усё определеннее ператвараюцца з прыватнага і асабістага ў публічнае і грамадска значнае справа. Ідэалогія не толькі стала вядомай па мінулым гістарычнага досьведу, формай самапазнання класаў і вялікіх сацыяльных груп людзей, але і формай справядлівасці і арыентацыі дзяржаў і асобных індывідаў. Кансерватызм як палітычная ідэалогія уяўляе сабой не толькі сістэму ахавальнага свядомасці, які аддае перавагу ранейшую сістэму праўлення (незалежна ад яе мэт і зместу) новай, але і вельмі пэўныя арыенціры, і прынцыпы палітычнага ўдзелу, адносіны да дзяржавы, сацыяльнаму парадку і г.д. [6].

Сучаснае разуменне ідэалогіі:

- ідэалогіяй называюць сукупнасць ідэй, якая выказвае інтарэсы носьбіта,

- сукупнасць палітычных перакананняў і установак (лібералізму, кансерватызму, сацыялізму, нацыяналізму, анархізму і г.д.),

- сукупнасць ідэй, якія адлюстроўваюць эканамічную структуру грамадства (багатых і бедных, вытворцаў і спажыўцоў і да т.п.),

- сістэму ідэй, абслуговую і апраўдваць пэўныя віды грамадскай практыкі і адрозную ад тэарэтычнага асэнсавання рэчаіснасці.

Кансерватары лічаць, што чалавечай прыродзе першапачаткова ўласціва недасканаласць, што радыкальнае перабудову грамадства асуджана на няўдачу, паколькі пры гэтым парушаецца стагоддзямі усталяваны натуральны парадак, які адпавядае прыродзе чалавека, якому зусім чужа паняцце свабоды.

У заключэнне можна зрабіць наступныя высновы:

Кансерватыўная ідэалогія абапіраецца на такія паняцці, як «парадак», «ўлада», «традыцыя», «дысцыпліна». Арыентацыя кансерватызму на аўтарытэт, моцную ўладу і традыцыі стварае яму рэпутацыю гаранта грамадскай стабільнасці і палітычнага парадку.

Ўзмацненне пазіцый сучаснай формы кансерватызму абумоўлена рэакцыяй на рост ідэалогій, альтэрнатыўных позняга капіталізму, крызісам мадэлі пасляваеннага сацыяльна-эканамічнага развіцця, абвастрэнне праблемы шляхоў дасягнення эфектыўнай эканомікі ва ўмовах постіндустрыяльнага грамадства.

У характарыстыцы сучаснага кансерватызму даследчыкі звяртаюць увагу на прыкметы, раней яму не уласцівыя: папулізм і дэмакратыя.

Верагодна, устойлівым і жыццяздольным зробіць супольнасць толькі такая грамадская і культурная сістэма, пры якой ліберальнае і кансерватыўнае пачатку знаходзяцца ў збалансаваных адносінах, калі існуе ліберальна-кансерватыўны кансэнсус, які адстойвае эвалюцыйнае змяненне сацыяльна-палітычных адносін, зняцце напружання, дасягненне балансу сіл і ўстойлівага развіцця грамадства.