1. Класіфікацыя казак. Асаблівасці казачнага сюжэта,кампазіцыі. Мова казак
2. Жанравая разнастайнасць дзіцячай паэзіі Рыгора Барадуліна (вершы, казкі, жарты, скорагаворкі, прымаўкі, задачкі, забаўлянкі)
3. Аналіз верша Рыгора Барадуліна (верш на выбар)
Спіс выкарыстаных крыніц
1. Класіфікацыя казак. Асаблівасці казачнага сюжэта, кампазіцыі. Мова казак.
Казка ― адзін з жанраў фальклору, альбо літаратуры. Эпічны, пераважна празаічны твор чароўнага, гераічнага або бытавога характару [1,c.57].
Здаўна казкі былі блізкія і зразумелыя простаму народу. Фантастыка перапляталася ў іх з рэальнасцю. Жывучы ў беднасцi, людзі марылі аб дыванах-самалётах, аб палацах, пра абрус-самабор. І заўсёды ў рускіх казках перамагала справядлівасць, а дабро перамагала зло. Не выпадкова А. С. Пушкін пісаў: «што за хараство гэтыя казкі! Кожная ёсць паэма!»
Найважнейшы прыкмета казкі―адмысловая форма яе пабудовы, адмысловая паэтыка. Апавядальнасць і сюжэт, ўстаноўка на выдумку і павучальнасць,– гэтыя прыкметы сустракаюцца ў розных жанрах эпічнага цыклу.
Спынімся на наступнай класіфікацыі, якая актыўна карыстаецца папулярнасцю ў нашы дні:
1. Казкі пра жывёл;
2. Чароўныя казкі;
3. Бытавыя казкі.
Рэзка акрэсленых межаў групы казак не маюць, але такая класіфікацыя дазваляе пачаць з дзіцем размову пра казкі.
Разгледзім кожны выгляд казак больш блізка [4, c.465].
Казкі пра жывёл―гэта структурна-семантычная класіфікацыя, якая класіфікуе казку па жанравай прыкмеце. У казках пра жывёл дзейнічаюць рыбы, звяры, птушкі, яны размаўляюць адзін з адным, ладзяць вайну паміж сабой, мірацца. У аснове такіх казак ляжыць вера ў заступніка роду, выліўся ў культ жывёлы. Напрыклад, мядзведзь, які стаў героем казак, мог прадказваць будучыню. Нярэдка яго ўяўляюць страшным зверам, не даруе крыўды (казка "Мядзведзь"). Вядучае месца ў казках пра жывёл займаюць камічныя казкі―аб выхадках жывёл ("Ліса крадзе рыбу з саней (з воза), «Воўк у палонцы», "Ліса абмазвае галаву тэстам (смятанай), «бітая нябітага вязе», «Ліса-павітуха» і т.д), якія ўплываюць на іншыя казачныя жанры жывёльнага эпасу, асабліва на аполаг (байку).
2. Жанравая разнастайнасць дзіцячай паэзіі Рыгора Барадуліна (вершы, казкі, жарты, скорагаворкі, прымаўкі, задачкі, забаўлянкі ).
Творчасці Барадуліна ўласцівыя разнастайнасць жанраў, вобразна-стылістычных сродкаў, яркая метафарычнасць, тонкі псіхалагізм, багатая моўная палітра. Шэдэўры вуснай народнай творчасці, засвоеныя з дзяцінства, сталі той добрай глебай, на якой вырасла непаўторная творчая індывідуальнасць.
Разумна спалучаў свой жыццёвы вопыт з дзіцячай непасрэднасцю, нестандартным вобразным мысленнем. У Барадуліна відавочны талент дзіцячага паэта. У яго вельмі ўдала наладжваўся кантакт з маленькімі чытачамі дзякуючы яго незвычайнай чуйнасці да жыватворных крыніц роднага слова.
Народнапаэтычныя традыцыі адлюстраваны ў аўтарскіх калыханках, забаўлянках, лічылках, дражнілках, хуткамоўках, загадках, казках-пераказках, небыліцах-перакрутках, жартоўных і гумарыстычных вершах. Многія жанры дзіцячага фальклору (лічылкі, хуткамоўкі, казкі-пераказкі) набылі ў барадулінскай інтэрпрэтацыі новае гучанне і адметнасць. У калыханках Р.Барадулін скарыстаў і свайго найлепшага персанажа гэтага жанру ― ката. Менавіта кот, лічыцца, мае магчымасць прыносіць дзецям салодкі сон. Дарэчы, кот Мірон - пастаянны персанаж у шматлікіх барадулінскіх творах для дзяцей [10, c.12].
З тонкім псіхалагічным майстэрствам піша Барадулін для дзетак забаўлянкі ("Хто перагаворыць Бая?"). Тут арганічна спалучаны жанры забаўлянкі і хуткамоўкі з элементамі гульні. Непахіснае пачуццё справядлівасці, сілу закона выпрацоўваюць у дзяцей лічылкі як спецыфічны жанр дзіцячага гульнявога фальклору [11, c.78].
3. Аналіз верша Рыгора Барадуліна “Наведвайце бацькоў
Верш «Наведвайце бацькоў...», напісаны на пачатку 80-х гадоў. К гэтаму часу з малой радзімай паэта звязвала ўжо толькі памяць, Р.Барадулін на сабе адчуў, што значыць стаць, хоць і ў сталым узросце, круглым сіратой. Боль па бацькам апякаюць у першых радках. Гэта верш-зварот да чытача, насычаны дзеясловамі загаднага ладу наведвайце, пішыце, ахінайце, спяшайцеся. Дзеяслоўныя формы часта выкарыстоўваюцца для ўзмацнення ўздзеяння на чытача. Але верш – жанр мастацкага стылю, і яго асноўная функцыя ―эстэтычная. Найперш праз вобразныя сродкі мовы паэт уплывае на думкі і пачуцці чытача.
Моўныя сродкі верша ствараюць псіхалагічны вобраз вяртання і памяці. На стылістычным узроўні вызначаюцца мастацкія дэталі, якія адлюстроўваюць агульнае ў прыватным. Прычым некаторыя з іх аўталагічныя (выкарыстаны ў прамым значэнні): коміны, слупкі, страха, бацян, гняздо, галлё, лісток. У аснове металагічных мастацкіх дэталей – пераноснае ўжыванне: вецер, шпакоўні, шпачкі, сцяжынкі, бяссонніца, завеі.
1. Барадулін, Р. Выбраныя творы. У 2-х т. Т. 1. Вершы / Р. Барадулін. – Мінск: Маст. літ., 1984. – С. 47.
2. Герцык, А. Паэтычны свет Рыгора Барадуліна/ А. Герцык//Роднае слова.―2012. ― №2 ― С.68―72
3. Гісторыя беларускай літаратуры 20 стагоддзя: У 4 т.4. кн.1 1966-1985/ НАН Беларусi, Аддз-не гуманiтар. навук i мастацтваў, Ін-т літ. Імя Я.Купалы; Навук. Рэд. У.В. Гніламедаў, С.С. Лаўшук.― Мінск.: Бел.навука, 2002. ― 928 с.
4. Барташэвіч Г. А. Дзіцячы фальклор / Пад. рэд. К. П. Кабашнікава. — Навука і тэхніка, 1972. — 736 с.
5. Беларуская дзіцячая літаратура. Вучэб. дапам. для філал. фак. і фак. педагогікі і методыкі пачатковага навучання / Пад рэд. М. Б. Яфімавай, М. М. Барсток. — Мінск.: Вышэйшая школа, 1980. — 350 с.
6. Беларускія пісьменнікі : Біябібліяграфічны слоўнік. Т. 1. — Мінск: БелЭн імя П. Броўкі, 1992. — С. 210—235.
7. Гурэвіч Э. С. Беларуская дзіцячая літаратура (1917 — 1967) / Пад рэд. В. В. Барысенка. — Мінск.: Навука і тэхніка, 1970. — 312 с.
9. Дуброўскі А. Паэтыка Рыгора Барадуліна : рытмічная арганізацыя верша. — Мінск: Рэйплац, 2006. — 128 с.
10. Каўрус, А.А. Стылістыка беларускай мовы. – 3-е выд., дапрац. і дап. / А.А.Каўрус. – Мінск: Нар. асвета, 1992. – С. 191 – 194.
11. Макарэвіч А. М., Яфімава М. Б., і інш. Беларуская дзіцячая літаратура / Пад рэд. А. М. Макарэвіча, М. Б. Яфімавай,. — Мінск.: Вышэйшая школа, 2008. — 688 с.
12. Сокалаў Ю. М. Рускі фальклор. Мінск, 1941, с.334.
13. Цікоцкі, М.Я. Сугучнасць слоў жывых...: Нататкі па стылістыцы маст. літ. / М.Я.Цікоцкі. – Мінск: Выд-ва БДУ, 1981. – С. 62 – 116.