1. Спецыфіка дзіцячай літаратуры.
2. Універсальнасць твору “Палескія рабінзоны” Я. Маўра.
3. Літаратурна-мастацкі аналіз верша В. Віткі “Жыта”.
1. Спецыфіка дзіцячай літаратуры.
Асноўны крытэрый, які дазваляе вылучыць дзіцячую літаратуру з "літаратуры наогул", - "катэгорыя чытача-дзіцяці" [1, с. 7]. Кіруючыся гэтым крытэрыем, літаратуразнаўцы вылучаюць на тры класа твораў: 1) непасрэдна адрасаваныя дзецям;
2) якія ўваходзяць у круг дзіцячага чытання (не ствараліся спецыяльна для дзяцей, але знайшлі ў іх водгук і цікавасць);
3) складзеныя самімі дзецьмі (ці, інакш « " дзіцячая літаратурная творчасць") [1, с.7]. Першая з гэтых груп часцей за ўсё і маецца на ўвазе пад словамі "Дзіцячая літаратура" - літаратура, створаная ў дыялогу з уяўным (а часта – і цалкам рэальным) дзіцем, «настроеная» на дзіцячае светаўспрыманне. З поўнай упэўненасцю аднесці да гэтай групы то ці іншы твор не заўсёды лёгка. Як асноўныя можна паказаць такія крытэрый:
а) публікацыя творы ў дзіцячым выданні (часопісе, кнізе з паметкай "для дзяцей" і т. п.) пры жыцці і з ведама пісьменніка;
б) Прысвячэнне дзіцяці;
в) наяўнасць у тэксце творы зваротаў да малалетняму чытачу.
Але і яны ненадзейныя (зварот да дзіцяці можа быць толькі прыёмам, Прысвячэнне-рабіцца "на будучыню" і т. п.) , і механічна выкарыстоўваць іх нельга. Тут дастасоўная толькі сукупнасць біяграфічных дадзеных, характару творы і названых крытэрыяў, у кожным выпадку індывідуальны. І нават пры гэтым не заўсёды ўсё ясна (напрыклад, некаторыя вершы В. Каменскага да гэтага часу ў гэтым сэнсе застаюцца загадкай).
Можна сказаць, што ў большасці выпадкаў (хоць і не заўсёды) Дзіцячая літаратура больш кансерватыўная, чым дарослая. Гэта тлумачыцца яе спецыфічнай асноўнай функцыяй, якая выходзіць за рамкі мастацкай творчасці: фарміраванне ў дзіцяці першаснага цэласнага вобразнага ўяўлення аб свеце (першапачаткова гэтая функцыя ажыццяўлялася праз фальклорныя творы).
2. Універсальнасць твору “Палескія рабінзоны” Я. Маўра.
Янка Маўр – знакаміты беларускі пісьменнік, вядомы сваёй літаратурнай і педагагічнай дзейнасцю. Яго сапраўднае імя – Іван Міхайлавіч Фёдараў. Усё сваё жыццё пісьменнік прысвяціў працы з дзецьмі, ім было напісана мноства твораў, прысвечаных жыццю падлеткаў. Адным з такіх твораў стала прыгодніцкая аповесць “Палескія рабінзоны”.
Гэты твор ужо даўно заняў ганаровае месца ў курсе школьнай праграмы па беларускай літаратуры. Адразу пасля з,яўлення ў друку (ў 1930 годзе) кніга шмат разоў перавыдавалася ў нашай рэспубліцы, пазней была перакладзена на рускую, літоўскую і румынскую мовы. У гады Вялікай Айчыннай вайны ў партызанскіх атрадах на Палессі аповесць “Палескія рабінзоны” была адной з папулярных кніг, асабліва сярод падлеткаў. Ды і сам Янка Маўр лічыў яе лепшым сваім творам. Звыш паўстагоддзя аповесць была рэкамендавана складальнікамі праграм для самастойнага чытання і абмеркавання на ўроку пазакласнага чытання ў 6-ым класе.
Улічваючы актуальнасць ідэі “Палескіх рабінзонаў” на сёння, асабліва экалагічны накірунак, багаты пазнавальны матэрыял, заахвочванне падлеткаў да паглыбленага вывучэння роднага краю, фарміраванне ўмення выжыць у экстрэмальных умовах, гумар і многае іншае, паслужыла, відаць, прычынаю таго , што з 2003 года навукоўцы частку кнігі ўвялі ў праграму і падручнік для тэкстыйнага вывучэння сямікласнікамі.
3. Літаратурна-мастацкі аналіз верша В. Віткі “Жыта”.
Васіль Вітка – вядомы беларускі паэт, які пераважна пісаў для дзяцей. Што цікава, дык гэта тое, што нават казкі, якія ён пісаў для дзяцей, былі вершаваныя.
Як і большасць дзіцячых паэтаў і пісьменнікаў, В. Вітка пераважна ствараў не проста мастацкія, але і ў значнай ступені дыдактычныя тэксты, якія дапамагалі маленькім чытачам ужо з самага дзяцінства ў даступнай форме знаёміцца з важнымі для чалавека рэчамі.
Што датычыцца верша “Жыта”, то гэта адзін са многіх вершаў на тэматыку прыроды, якія сёння мы можам пабачыць у паэтычнай спадчыне гэтага беларускага паэта.
Калі чытаеш верш у першы раз, адразу ж кідаецца ў вочы той факт, што для гэтага верша характэрны рэфрэн. Першы і апошні слупок тут аднолькавыя, што дапамагае лепш усвядоміць кожнаму чытачу тую думку, якую хоча данесці да свайго чытача паэт.
1. Арзамасцева, И. Н., Детская литература: Уч. для студ. высш. и сред. пед. уч. заведений / И. Н. Арзамасцева, С.А. Николаева.. – М., 2000.
2. Урокі пазакласнага чытання.4-7 класы. – Мінск : Народная асвета, 1984. – С. 62-70.
3. Чуковский, К.И. От двух до пяти. Живой как жизнь / К. И. Чуковский. – М., 1968.
