Февральская революция 1917 года в Беларуси

Лютаўская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя – з’ява сусветна-гістарычнага маштабу. З аднаго боку, яна падвяла рысу пад шматвяковай гісторыяй расійскай манархіі, а з другога – адкрыла шлях да дэмакратычнага развіцця Расіі, у тым ліку і Беларусі, адкрыла шлях да нацыянальнага, эканамічнага і сацыяльнага прагрэсу краіны. 

У 20-я гады дзень перамогі Лютаўскай рэвалюцыі – 12 сакавіка (па новаму стылю) быў “чырвоным” днём у савецкім календары. З цягам часу памяць аб гэтай рэвалюцыі пачала сцірацца і ёй было адведзена сціплае месца “пралога Кастрычніка”. Аднак лютаўская рэвалюцыя заслугоўвае большай увагі, бо яна ператварыла Расію ў самую свабодную краіну таго часу.

Доўгі час у савецкай гістарычнай літаратуры распаўсюджваўся тэзіс аб кіруючай ролі партыі бальшавікоў у рэвалюцыі. Гэты тэзіс не адпавядае сапраўднасці. Бальшавікі, сіл у якіх было мала, не маглі тады ўзняць народныя масына барацьбу. У петраградскіх партыйных арганізацыях, якія дзейнічалі падпольна, налічвалася ўсяго 2 тыс. чалавек, а па ўсёй краіне – 24-25 тыс. Кіраўніцтва імі было аслаблена. Бальшавікі чакалі рэвалюцыі і садзейначалі ёй. Але памылкова лічыць, што яны рыхтавалі і кіравалі рэваюцыяй. Аб гэтым пісаў У.І.Ленін, падкрэсліваючы, што нельга прадбачыць ход рэвалюцыі, яе нельга выклікаць. Можна только працаваць на карысць рэвалюцыі. Н.К.Крупская ў сваім лісце да Л.Д.Троцкага ў 1927 г. пісала, што ў час Лютаўскай рэвалюцыі ўздзеянне партыі бальшавікоў было нязначнае. Яшчэ больш канкрэтна выказаўся кіраўнік Рускага бюро ЦК А.Г.Шляпнікаў. Ён пісаў. Што Лютаўская рэвалюцыя не магла быць падрыхтавана партыяй бальшавікоў, бо рэвалюцыя была стыхійнай, а бальшавікі ўсё рабілі для таго, каб надаць гэтай стыхіі арганізаваны характар.

Сітуацыя двоеўладдзя, што склалася ў Расіі, у Беларусі набыла яшчэ больш заблытаны характар. Па ўсёй Беларусі праходзілі мітынгі, шэсці з лозунгамі і заклікамі да свабоды, стварэння народаўладдзя. У гарадах і мястэчках выбіраліся Саветы рабочых, салдацкіх, сялянскіх дэпутатаў, ствараліся атрады народнай міліцыі, узброеныя дружыны рабочых. Усяго за сакавік – красавік у Беларусі ўзялі ўладу ў свае рукі 37 саветаў.

Самым уплывовым ў Беларусі быў Мінскі Савет, які канчаткова склаўся 8 сакавіка пасля ўз'яднання з Саветам салдацкіх дэпутатаў Мінскага гарнізона. У Савеце пераважалі меншавікі, эсэры і бундаўцы.

У войску таксама сталі стварацца салдацкія камітэты, якія ўзялі на сябе кантроль за дзеяннямі каманднага складу. У вайсковых частках на фронце кожны дзень праходзілі мітынгі, галоўнымі патрабаваннямі якіх былі - «Далоў вайну!», «Зямлю сялянам!», «Фабрыкі і заводы - рабочым!».

Адначасова ва ўсіх буйных гарадах Беларусі пачалі стварацца і органы буржуазнага кіравання. Часовы ўрад перадаў уладу ў губернях і паветах сваім камісарам.