Уводзіны
1. Гісторыка-рэтраспектыўны аналіз народнага веснавога календарнага цыкла “Соракі”
2. Задума свята і яе асноўныя часткі
3. Сцэнарна-рэжысёрская распрацоўка
4. Рэжысёрская распрацоўка абрада
Заключэнне
Спіс выкарыстаных крыніц
УВОДЗІНЫ
Соракі – вельмі важны свята ў жыцці вернікаў людзей. І гэтае свята, адрозніваецца ад многіх іншых урачыстасцяў.
Яркім і самабытным з’яўляецца свята “Соракі”, у якім прымае ўдзел амаль уся вёска. Абрад сустрэчы вясны з’яўляецца адным з самых старажытных абрадаў беларускага сялянства. На працягу значнага часу многія элементы былі страчаны, але галоўныя моманты захаваліся да нашых дзён. Ад старых рытуалаў засталіся толькі асобныя пастановачныя моманты.
Абрад сустрэчы вясны – цэнтральны ў свяце, а жураўчыкі с печы, безумоўна, галоўная абрадавая страва. Менавіта жураўлікі з’яўляюцца тым элементам, які аб’ядноўвае ўсіх гасцей.
Мэты: даць уяўленне аб народным тлумачэнні прыходу вясны, свята «Соракі», удзел у абрадавых святах людзей.
Задачы:
−зрабіць гісторыка-рэтраспектыўны аналіз народнага веснавога календарнага цыкла “Соракі”;
−раскрыць задуму свята і яе асноўныя часткі;
−разгледзець сцэнарна-рэжысёрская распрацоўку свята «Соракі».
Аб'ект даследаванні: свята «Соракі».
Прадмет даследавання: сцэнарыі і артыкулы ў падручніках і іншыя крыніцы свята «Саракі».
1. Гісторыка-рэтраспектыўны аналіз народнага веснавога календарнага цыкла “Соракі”
Раўнадзенства вясной адзначалі святам Соракі (22 сакавіка). Гэта дзіцячае свята, і дзецям даручаюць галоўныя абрады-закліканне вясны, сустрэчу птушак, рыжэнне вясновага дрэўцы. Раніца святочнага дня пачыналася з смачнага паху-пякліся ў печы жаўрукі, кулічкі, птушачкі. Дзеці з хваляваннем бралі ў рукі гэта печыва, бо ў любой птушцы магло апынуцца схаванае «шчасце». Цёплыя птушачкі сядзелі ў далонях як жывыя птушаняткі, і хлопцы весела падкідвалі іх уверх і крычалі заклік вясне, запрашаючы, завабліваючы птушак да садоў і агародаў. Потым ужо можна і паласавацца румянымі жаўрукамі ды паспрабаваць сваё шчасце.
На Соракі, як казалі старыя людзі “зіма канчаецца, вясна пачынаецца”. І Стары і малы лічылі, што ў гэты дзень прылятаюць з поўдня сорак святых душ, у вобразе сарака розных птушак, азначаючы прыход вясны, і першая з іх жаўрук [1, c. 206].
Праўда, ёсць у гэтага свята і паганскія карані: лічыцца, што звязаны ён з сарака цёмнымі сіламі, якія, па павер'і, скоўваюць зімой зямлю. Вось чаму ў Сарокі рана раніцай дзяўчаты павінны пераламаць сорак дошчачак і разарваць сорак вяровак. Гэта сімвалізуе барацьбу з цёмнымі сіламі, што замарозілі зямлю. А чалавек сваімі дзеяннямі падкрэсліваў, што ён мацней гэтага, што вясна і цяпло − на яго баку. У рускага народа існавала вера, што ў гэты дзень прылятаюць 40 птушак, і першая з іх – жаўрук. Гэты дзень лічыўся днём птушыным. У славян паўсюль існавала вера ў тое, што ў гэты дзень з цёплых краін прылятаюць сорак розных птушак, і першая з іх – жаўрук.
“Бываюць, − запэўніваюць дасведчаныя старыя-сяляне – што прылятаюць жаўрукі і раней, толькі тыя-шалапутныя: прыляціць і смерзнуть можа. А ўжо той жаўрук, які на сарокі прыляціць, той-сапраўдны, ён не здохне”. Таму, хто першы яго ўбачыць і пачуе яго песню, дарылі булку-птушку ад усёй вёскі [2, c. 103].
2. Задума свята і яе асноўныя часткі
Вясновае свята “Соракі” – старажытная славянская традыцыя, звязаная з прыходам вясны. Святкаванне сустрэчы першых пералётных птушак у дзіцячых садках кажа аб імкненні адрадзіць гэты праваслаўны звычай і пазнаёміць дзяцей з абрадамі і традыцыямі рускага народа.
Тэма: веснавое календарнае свята “Соракі”.
Дзеянне: закліканне вясны.
Здарэнне: прылт жураўлёў, “зіма канчаецца, вясна пачынаецца”.
Ідэя: Жаўрукі, прыляціце,
Студену зіму панясіце,
Цяпла вясну Прынясіце:
Зіма нам надакучыла,
Увесь хлеб у нас паела .
Свышзадача: паказаць значымасць жаўрука ў свяце “Соракі”.
3. Сцэнарна-рэжысёрская распрацоўка
ХОД СВЯТА
Дзеці і дарослыя ў народных касцюмах уваходзяць у святочна аформленую залу, у руках у іх “жаўрукі”. Хорам выконваюць заклікі.
Дзеці:
Дарослы: як жаўрукі высока ў небе лётаюць, каб і хлеб у вашым доме быў высокім, пышным і смачным. Частуйцеся, калі ласка, дарагія госцейкі!
Частуюць усіх прысутных на свяце гасцей печывам – “жаўрукамі”.
Вельмі часта за падзеямі
І за суталёкам дзён
Даўніны сваёй не памятаем, мы забываем пра яе.
У кожным сяле, у кожнай вёсцы даўней былі свае звычаі вячорак, святаў прысвечаных народнаму календару. Збіралася моладзь, каб сябе паказаць і іншых паглядзець. Па народным календары першы месяц вясны багаты святамі. Дзень сарака мучанікаў Севасційскіх на мове народа носіць назву “Соракі”, а часам “Кулікі”.
4. Рэжысёрская распрацоўка абрада
Ход: свята “Соракі”.
Прыём: праз актывацыю гледача і залучэнне яго ў данную сітуацыю і абрад.
Пастановачны план:
Пралог: На сцэне інтэр'ер вясковай хаты: стаіць стол, вакол стала лавы, у куце на стале жаўрукі выпечаныя. На лаўцы сядзяць госці.
1 эпізод: у хаце вяскоўцаў пякуць жаўранкаў.
2 эпізод: прыязджаюць госці.
3 эпізод: Частуюць усіх прысутных на свяце гасцей печывам – “жаўрукамі”.
4 эпізод: госці усхваляюць жаўрукоў.
5 эпізод: спяваюць песні, весяляцца.
6 эпізод: сустракаюць сонейка,вясну.
Фінал: госці і гаспадары сыходзяць са сцэны пад паклон.
Жанр: гульнёвая форма.
Аудыторыя змешаная.
ЗАКЛЮЧЭННЕ
У спадчыну ад продкаў мы атрымалі духоўнае багацце, якім можам ганарыцца перад цэлым светам, якое, каб захаваць сваю самабытнасць у культурным свеце, павінны зберагчы і перадаць будучым пакаленням. Багацце гэта – народныя святы, абрады, звычаі і, безумоўна, песні. песні праз усё жыццё суправаджалі беларусаў – песняю віталася яго нараджэнне, песняю ўслаўлялася яго жаніцьба, песняю ўшаноўвалася і яго выпраўлене ў дарогу. Вывучэнне звычаяў і традыцый нашых продкаў дазваляе захоўваць гістарычную спадчыну беларускага народа, яго культурныя дасягненні і глыбокі сэнс, правераны стагоддзямі. Гэта выдатна прасочваецца ў рытуальным выкарыстанні каравая на вяселлі, яго сімвалічным значэнні, уваходжанні новай маладой сям'і ў новы род жаніха і нявесты, што з'яўляецца сувяззю паміж пакаленнямі, перадачай назапашанага вопыту ад старэйшых да малодшых. Мы пераканаліся, што каравай павінен быць абавязковым атрыбутам вясельнай цырымоніі.
Такім чынам, разгляданы прыклад свята “Соракі” наглядна паказвае, што ўстойлівасць і адэкватнасць перадачы такога ёмістага сімвала культуры, якім з'яўляецца жаваранак, адбываецца з апорай не толькі на форму дадзенага знака, але і на шматшаговы алгарытм расшыфроўкі самой гэтай формы, што цалкам адпавядае зыходнаму тэзісу гэтага паведамлення.
