Уводзіны
1. Сцэнарый сямейна-бытавога абрада “Каравайная субота”
2. Задума сцэнічнага варыянта абрада і яго састаўныя часткі
3. Рэжысёрская распрацоўка абрада
Заключэнне
Спіс выкарыстаных крыніц
УВОДЗІНЫ
Яркім і самабытным з’яўляецца абрад “Каравайная субота”, у якім прымае ўдзел амаль уся вёска. Вясельны абрад з’яўляецца адным з самых старажытных абрадаў беларускага сялянства. На працягу значнага часу многія элементы былі страчаны, але галоўныя моманты захаваліся да нашых дзён. У параўнанні з рускімі вяселлямі ў вёсцы ў даўніну, у сучасным вясельным абрадзе адбылося знікненне прычыны. З прычытамі, слязьмі, увесь абрад трансфармаваўся ў Новы, не расцягнуты ў часе, які адказвае сучаснага жыцця свята. Ад старых рытуалаў засталіся толькі асобныя пастановачныя моманты.
Каравайны абрад–цэнтральны ў вясельным абрадавым комплексе, а каравай (укр. коровай), безумоўна, галоўная абрадавая страва на вяселлі. Менавіта каравай з’яўляецца тым элементам, які аб’ядноўвае ўсіх гасцей, усю вясельную дружыну, абодва роды і маладых.
1. СЦЭНАРЫЙ СЯМЕЙНА-БЫТАВОГА АБРАДА “КАРАВАЙНАЯ СУБОТА
Ход свята: гучыць песня " Рускае поле»
Вядучы 1: Добры дзень, госці дарагія! Міласці просім да нас на свята, без гасцей і свята не свята. Ох і шмат святаў на Русі раней было. Многія з іх да нас прыйшлі з глыбокай даўніны. Самыя вясёлыя, шчодрыя святы былі восенню, калі людзі, прыбраўшы ўраджай, рабілі нарыхтоўкі на зіму.
Вядучы 2: А вось чаму будзе прысвечаны сённяшняе свята, вы самі скажыце, адгадаўшы загадку. Камкавата, наздравата, І губато, і горбато, І кісла, і прэсна, І чырвона, і кругла І лёгка, і мякка, і цвёрда і ломка І чорна і бела, І ўсім людзям міла.
Вядучы 1: Такую загадку прыдумаў рускі народ аб караваі – круглым хлебе. Спрадвеку хлеб бераглі, у яго гонар складалі гімны, казалі аб ім, як аб жывой істоце: хлеб-карміцель, хлеб –бацюхна. Нашы продкі ўсходнія славяне лічылі каравай сімвалам урадлівасці, выкарыстоўвалі яго ў розных абрадах. Падрыхтоўка каравая было звязана са мноствам ўрачыстых дзеянняў асаблівых жрацоў, выкарыстоўваліся абрадавыя жорны для падрыхтоўкі мукі. Па словах старадаўняй песні, "сам бог каравай месіць" магчы ім мясіць цеста і печ. У вясельных абрадах каравай, разламаны на дзве палоўкі, увасабляў жаніха і нявесту. Сапраўдны абрадавы каравай Упрыгожваўся выявай сусветнага дрэва і фігуркамі птушак і жывёл. З тых спрадвечных часоў дайшоў да нас звычай сустракаць дарагіх гасцей хлебам-караваем. Ён стаў сімвалам добрага, мірнага працы, сімвалам дастатку і шчасця. І гэтыя шчасцем спяшаюцца падзяліцца з усімі. Даўней каравай жытняга хлеба з сальніцай солі падносілі князям і баярам, царам і памешчыкам. Рускія князі і цары прымалі хлеб-соль ад заваяваных абласцей, пры праездзе праз гарады і паселішчы, пры прыёме розных дэпутацый. Пераможаныя гарады падносілі заваёўнікам хлеб-соль. "Хлеб-соль вялічы!"- каралі прабацькі.
2. ЗАДУМА СЦЭНІЧНАГА ВАРЫЯНТА АБРАДА І ЯГО САСТАЎНЫЯ ЧАСТКІ
Тэма: сямейна-бытавы абрад “Каравайная субота”.
Дзеянне: вяселле.
3. РЭЖЫСЁРСКАЯ РАСПРАЦОЎКА АБРАДА
Ход: Каравайная субота.
Прыём: праз актывацыю гледача і залучэнне яго ў данную сітуацыю і абрад.
Пастановачны план:
Пралог: На сцэне інтэр'ер вясковай хаты: стаіць стол, вакол стала лавы, у куце пакоя іконы. На лаўцы сядзяць каравайніцы.
1 эпізод: у хаце нявесты каравайніцы ўпрыгожваюць каравай.
2 эпізод: прыязджаюць госці.
3 эпізод: родная маці з кумою памаліўшыся Богу, папрасіўшы добрай долі маладым, рашчыняюць каравай.
4 эпізод: каравайніцы ўсхваляюць каравай і выхваляюцца, якія яны добрыя майстрыхі .
ЗАКЛЮЧЭННЕ
У спадчыну ад продкаў мы атрымалі духоўнае багацце, якім можам ганарыцца перад цэлым светам, якое, каб захаваць сваю самабытнасць у культурным свеце, павінны зберагчы і перадаць будучым пакаленням. Багацце гэта – народныя святы, абрады, звычаі і, безумоўна, песні. песні праз усё жыццё суправаджалі беларусаў – песняю віталася яго нараджэнне, песняю ўслаўлялася яго жаніцьба, песняю ўшаноўвалася і яго выпраўлене ў дарогу. Вывучэнне звычаяў і традыцый нашых продкаў дазваляе захоўваць гістарычную спадчыну беларускага народа, яго культурныя дасягненні і глыбокі сэнс, правераны стагоддзямі. Гэта выдатна прасочваецца ў рытуальным выкарыстанні каравая на вяселлі, яго сімвалічным значэнні, уваходжанні новай маладой сям'і ў новы род жаніха і нявесты, што з'яўляецца сувяззю паміж пакаленнямі, перадачай назапашанага вопыту ад старэйшых да малодшых. Мы пераканаліся, што каравай павінен быць абавязковым атрыбутам вясельнай цырымоніі.
Такім чынам, разгляданы прыклад каравайного абраду наглядна паказвае, што ўстойлівасць і адэкватнасць перадачы такога ёмістага сімвала культуры, якім з'яўляецца каравай, адбываецца з апорай не толькі на форму дадзенага знака, але і на шматшаговы алгарытм расшыфроўкі самой гэтай формы, што цалкам адпавядае зыходнаму тэзісу гэтага паведамлення.
1. Фядосік А.С. Радзіны: Абрад. песні / рэд. А.С. Фядосік. - Мн: Бел. навука, 1998. - 637 с. - (Бел. нар. творчасць)Дрыбінскі р-н. гл. с. 205, 208, 224, 258, 315, 364, 385-386, 396, 400.
2. Крук Я. Сімволіка беларускай народнай культуры. 2-е выд., стэр. – Мн.: Ураджай, 2001. – 350 с.
