Навучанне малодшых школьнікаў сачыненняў у жанры інтэрв'ю

Важнае месца ў сістэме працы педагога займае развіццё камунікатыўных навыкаў школьнікаў. Пад наяўнасцю сфармаваных камунікатыўных навыкаў маюць на ўвазе добра развітую мову школьніка, уменне ўступаць у дыялог, працаваць у групе, выказваць свой пункт гледжання і адстойваць яго, прымаць чужое меркаванне і г.д. На сённяшні дзень у працэсе навучання гэтаму надаецца вялікая ўвага. Але факт застаецца фактам – многія выпускнікі школ у большасці сваёй не валодаюць пералічанымі ўменнямі, што кажа аб неабходнасці больш глыбокага вывучэння праблемы з розных бакоў. 

Адным з эфектыўных сродкаў фарміравання камунікатыўнай кампетэнцыі ў пачатковай школе з’яўляецца дыялог. М. М. Бахцін лічыць, што “адукацыя без дыялогу ператвараецца ў штучную, мёртвую сістэму” [3]. Адзначым, што сам працэс навучання па сваёй структуры нагадвае дыялагічнае маўленне, дзе важным элементам лічыцца суб’ект-суб’ектная дзейнасць: абодва ўдзельнікі гаворкі ўспрымаюцца як раўнаважныя ўдзельнікі працэсу атрымання інфармацыі.

Тэхналогія навучальнага дыялогу з’яўляецца адной з вядучых у ліку тэхналогій асобаснаарыентаванай адукацыі. Асноўнае прызначэнне дадзенай тэхналогіі складаецца ў тым, што ў працэсе дыялагічных зносін на ўроку навучэнцы шукаюць розныя спосабы для выражэння сваіх думак, для асвойвання і адстойвання новых ведаў. На думку рускіх метадыстаў Е.Ю Нікіцінай і О.Г. Мішанавай, пад дыялогам разумееца “від маўленчых зносін, у якім праяўляецца і існуе міжасобасная камунікацыя” [4, с. 19]. Такое меркаванне падтрымлівае і Е.А. Флерына [5], якая ў сваіх методыка-педагагічных працах пераканаўча сцвярджае, што адукацыйны працэс цалкам пранізаны дыялагічным узаемадзеяннем паміж настаўнікам і вучнямі, начучэнцамі паміж сабой. Абапіраючыся на ўласны педагагічны вопыт і працяглыя даследаванні, яна падкрэслівала неабходнасць свабоднай, натуральнай атмасферы ў працэсе камунікацыі, а таксама вызначала вялікую ролю спецыяльных гаворак з дзецьмі.

Сачыненне служыць эфектыўным сродкам выхавання, што ў сваю чаргу актывізуе творчыя здольнасці малодшага школьніка і спрыяе развіццю маўленчых, камунікатыўных уменняў і навыкаў. Яно ўзбуджае эмоцыі, прывучае школьнікаў асэнсоўваць і ацэньваць убачанае і перажытае, развівае назіральнасць, вучыць знаходзіць прычынна-выніковыя сувязі, супастаўляць і параўноўваць, рабіць высновы і, адпаведна, выражаць усе гэта ў вербальнай форме. Сачыненне дысцыплінуе думкі, нараджае ў школьнікаў веру ў сябе.

Сачыненне – творчая праца. Яно патрабуе самастойнасці, актыўнасці, захопленасці, асабістай зацікаўленасці школьніка, унясенне чагосьці свайго ў тэкст. Яно спрыяе станаўленню асобы навучэнцаў. Выбар слоў, моўных зваротаў і розных тыпаў сказаў, абдумванне кампазіцыі тэксту, адбор матэрыялу, усталяванне лагічнай сувязі, праверка арфаграфіі – увесь гэты складаны комплекс дзеянняў патрабуе ад дзіцяці высокага напружання ўсіх яго творчых сіл.

Сачыненне ў жанры інтэрв’ю як спецыфічная разнавіднасць традыцыйнага сачынення валодае ўсімі названымі вышэй якасцямі. А таксама даюць магчымасць вучням пачатковай школы ў нетыповых абставінах, якія стымулююць пазнавальную і маўленчую дзейнасць. Інтэрв’ю – гэта дыялог, а дыялагічнае маўленне фарміруецца з дапамогай арганізацый маўленчай сітуацыі. Менавіта таму сачыненне ў жанры інтэрв’ю ўдзельнічае ў развіцці маўлення, бо, па сутнасці, аперыруе такім паняццем, як пэўная маўленчая сіпуацыя паміж суб’ектамі гаворкі.

У ходзе дадзенага даследавання намі была рэалізавана пастаўленая мэта раскрыццё сутнасці методыкі навучання малодшых школьнікаў сачыненням ў жанры інтэрв’ю і выдзелены наступныя вывады:

1. Дыялагічнае маўленне з’яўляецца асновай міжасобаснай камунікацыі паміж настаўнікам і вучнямі ў адукацыйным працэсе. Пад дыялогам мы разумеем звязнае маўленне паміж двума і больш суразмоўцамі, якое характарызуецца суб’ект-суб’ектнымі адносінамі. У пачатковай школе закладваецца база для фарміравання маўленчай культуры вучняў, у якой навучанне дыялогу і яго спецыфіцы з’яўляецца адным з самых эфектыўных сродкаў.

2. У сучаснай методыка-педагагічнай навуцы інтэрв’ю лічыцца інтэрактыўным прыёмам навучання звязнаму маўленню. Па сваіх характарыстыках дадзенае паняцце набліжаецца да дыялогу і увасабляецца ў форме пытанняў і адказаў. З дапамогай інтэрв’ю на ўроках беларускай мовы і літаратурнага чытання рэалізуецца своеасаблівая дыдактычная гульня, падчас якой вучні малодшай школы маюць магчымасць уявіць сябе журналістамі або вядомымі навукоўцамі ці проста знакамітасцямі, авалодваючы пры гэтым навыкамі натуральных зносін, будавання ўласнай гаворкі і ўмення вызначаць галоўнае ў маўленні.

3. Падчас работы над інтэрв’ю малодшыя школьнікі адпрацоўваюць на практыцы ўменні задаваць пытанні розных тыпаў і адказваць на іх, вучацца крытычна  ўспрымаць інфармацыю, аналізаваць вучэбны матэрыял.

4. Сачыненне ў жанры інтэрв’ю з’яўляецца творчым відам працы па развіццю маўлення ў школе. Яно можа быць выкарыстана на ўрокам беларускай мовы і літаратуры. Методыка навучання сачыненню ў жанры інтэрв’ю прадугледжвае паступовае выкананне асноўных этапаў дзейнасці настаўніка і вучняў: абгаворванне спецыфікі жанра інтэрв’ю, яго спецыфікі, тэматычнай накіраванасці, адметнай кампазіцыі, прапрацоўка парад журналістам і тым, хто адказвае на пытанні.