УВОДЗІНЫ
ГЛАВА 1 ЛІНГВІСТЫЧНАЯ ЗАДАЧА І ЯЕ МЕСЦА НА ЎРОКУ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
1.1 Лінгвістычная задача як сродак навучання
1.2. Месца лінгвістычнай задачы на ўроку беларускай мовы
ГЛАВА 2 ЭКСПЕРЫМЕНТАЛЬНАЯ ПРАЦА ПА РАШЭННЮ ЛІНГВІСТЫЧНЫХ ЗАДАЧ НА ЎРОКАХ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
2.1. Канстатуючы эксперымент
2.2 Фарміруючы эксперымент
2.3 Кантрольны эксперымент
ЗАКЛЮЧЭННЕ
СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ
ДАДАТАК
УВОДЗІНЫ
Актуальнасць тэмы даследавання. Сучасная педагогіка сёння разглядае адукацыю як працэс, які накіраваны на самаразвіццё асобы вучня, на пашырэнне яго магчымасцей кампетэнтнага вырабу свайго жыццёвага шляху. У адпаведнасці з актуальнымі запатрабаваннямі часу галоўнай задачай агульнаадукацыйнай установы з’яўляецца падрыхтоўка адукаванага і творчага грамадзяніна рэспублікі, здольнага да пастаяннага развіцця і самаадукацыі.
На сучасным этапе развіцця адукацыі вялікія патрабаванні прад'яўляюцца да фарміравання функцыянальнай граматнасці малодшых школьнікаў, якая стварае аптымальны ўзровень моўнага і маўленчага развіцця, забяспечваны пазнавальнай, камунікатыўнай, каштоўнасна-сэнсавы, інфармацыйнай і асобаснай кампетэнцыямі.
Вядома, гэта патрабуе і ад сучаснага настаўніка беларускай мовы і літаратуры пошуку новых метадаў, прыёмаў і форм навучання.
Вучонымі і метадыстамі ўжо многа зроблена для вырашэння дадзенай праблемы. Яна па-свойму раскрываецца ў працах Н. В. Бушыла, М. А. Даніловіч, В. П. Краснея, Л. П. Падгайскага, Д. Тушынскага, Г. М. Федаровіч, А. П. Шанько, М. Г. Яленскага і іншых.
Аднак, як правіла, вучонымі канстатуецца неабходнасць шырокага выкарыстання на ўроках беларускай мовы праблемна-пошукавага навучання, да якога адносіцца выкарыстанне на ўроку беларускай мовы лінгвістычных задач. Таму выбар тэмы нашага даследавання не з’яўляецца выпадковым.
Мэта даследавання – сістэматызаваць працу па выкарыстанні лінгвістычных задач на ўроках беларускай мовы ў пачатковай школе.
Задачы даследавання:
– вывучыць і прааналізаваць навуковую літаратуру па праблеме даследавання;
– вызначыць месца лінгвістычнай задачы на ўроку беларускай мовы ў
ГЛАВА 1 ЛІНГВІСТЫЧНАЯ ЗАДАЧА І ЯЕ МЕСЦА НА ЎРОКУ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
1.1 Лінгвістычная задача як сродак навучання
Паняцці, як і фарміраванне моўных уменняў, не павінны давацца вучням як ужо гатовыя веды, а павінны засвойвацца шляхам іх вывядзення або пабудовы. Больш эфектыўнымі (як пераконвае абагульненне школьнага вопыту і пацвярджаюць спецыяльныя даследаванні Л.В.Занкова, Ю.М. Бабанскага і інш.) з'яўляюцца пошукавыя метады; у пачатковых класах – часткова-пошукавыя.
Актывізацыя пазнавальнай дзейнасці з'яўляецца аб'ектыўным умовай свядомага і трывалага засваення малодшымі школьнікамі лінгвістычных ведаў, уменняў і навыкаў. Школьны курс беларускай мовы складае сістэма ключавых лінгвістычных паняццяў, прадстаўленых у раздзелах "Фанетыка», «Лексіка», «Словаўтварэнне», «Марфалогія», «Сінтаксіс». Гэтыя паняцці вызначаюць кампазіцыю вучэбнага прадмета і даюць школьнікам ўяўленне пра ролю і значэнне моўных адзінак, іх структуру ўжыванне ў маўленні [7].
Практыка навучання, педагагічныя, псіхалагічныя і метадычныя даследаванні пераконваюць, што глыбокае і трывалае засваенне асноў школьнай лінгвістыкі патрабуе абавязковую актуалізацыю самастойных навучальных дзеянняў па выяўленні істотнага ў вывучаемым матэрыяле.
Самастойная навучальная дзейнасць служыць таксама і незаменным сродкам актывізацыі школьнікаў, фарміравання ў іх пазнавальнай цікавасці да вывучаемага прадмета. Вядома, што характар навучання можа быць творчым. Калі вучні толькі завучваць фармулёўкі паняццяў, правілаў і выконваюць па ўзорах практыкаванні, то хутка, як следства стэрэатыпна методыкі, адбываецца ахалоджванне да ўрокаў [9, с. 173].
ГЛАВА 2 ЭКСПЕРЫМЕНТАЛЬНАЯ ПРАЦА ПА РАШЭННЮ ЛІНГВІСТЫЧНЫХ ЗАДАЧ НА ЎРОКАХ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
2.1. Канстатуючы эксперымент
Аналіз падручнікаў па беларускай мове для 2-3 класаў паказаў, што ў іх даволі аднатыпна, фрагментарна і вузка даюцца праблемы лінгвістычнага характару,вельмі мала заданняў на актывізацыю пазнавальнай дзейнасці. Так, упадручніках сустракаецца невялікая колькасць практыкаванняў з заданнямі на актывізацыю пазавальнай дзейнасці: 2-гі клас – каля 10-і практыкаванняў, 3-ці клас – каля 20, 4-ы – каля 15 практыкаванняў. Так, у падручніку для 2 класа пры вывучэнні тэмы “Гукі і літары”сустракаем таое практыкаванне: “Прачытайце подпісы пад малюнкамі. “Збярыце” ў кошык гародніну, у назве якой ёсць і” [3, с. 11]. Таксама можна адзначыць наступнае практыкаванне: “Разгледзьце малюнкі. Знайдзіце адпаведнае слова ў пірамідзе” [3, с. 22].
На базе 2 класа сярэдняй школы № 19 г. Мозыра быў праведзены педагагічны эксперымент. У эксперыменце прынялі ўдзел 15 малодшых школьнікаў.
Мэта эксперыменту – даследаваць, ці ўплывае рашэнне лінгвістычных задач на ўроку беларускай мовы на актывізацыю пазнавальнай дзейнасці малодшых школьнікаў.
Задачы:
1. Даследаваць першапачатковы ўзровень рашэння лінгвістычных задач малодшых школьнікаў.
2. На працягу некаторага часу з вучнямі эксперыментальнага класа праводзіць мэтанакіраваную работу – “лінгвістычныя хвілінкі”, уключаць лінгвістычныя задачы ў розныя этапы ўрока: у час выканання лінгвістычных хвілінак, пры рабоце над практыкаваннямі, тлумачэнні новага матэрыялу ці самастойнай працы.
ЗАКЛЮЧЭННЕ
Па выніках дадзенага даследавання можна зрабіць наступныя вывады.
вывучыць і прааналізаваць навуковую літаратуру па праблеме даследавання;
– вызначыць месца лінгвістычнай задачы на ўроку беларускай мовы ў пачатковай школе;
– прааналізаваць вопыт настаўнікаў па выкарыстанні лінгвістычных задач на ўроках беларускай мовы;
– даказаць эксперыментальна ролю лінгвістычных задач на уроках беларускай мовы ў пачатковых класах.
1. Падчас дадзенага даследавання быў прааналізаваны шэраг прац навукоўцаў па дадзеным пытанні. Так, агульныя пытанні лінгвістычных задач і іх прымянення ў пачатковай школе раскрываюцца ў пацах А.А. Салаўёвай “Развіццё пазнавальнай самастойнасці малодшых школьнікаў у працэсе вырашэння лінгвістычных задач”, М.М. Казловай “Праблемная лінгвістычная задача як сродак фарміравання паняцця пра марфемны склад слова ў малодшых школьнікаў”, Н.А. Кісялёвай “Лінгвістычныя задачы і іх класіфікацыя” і інш. Дадзеныя даследаванні дазволілі сфарміраваць уяўленне пра лінгвістычную задачу як інфармацыйную сістэму, элементамі якой з'яўляюцца прадмет (моўны факт), умова (праблема, увасобленая ў моўным факце) і патрабаванне вырашыць лінгвістычную праблему шляхам пераўтварэння інфармацыйнай сістэмы ў два і больш дзеянні. Лінгвістычная задача на ўроку беларускай мовы можа выкарыстоўвацца як элемент урока з мэтай актывізацыі пазнавальнай дзейнасці вучняў.
2. Лінгвістычная задача на ўроку беларускай мовы з’яўляецца неабходным элементам актывізацыі пазнавальнай дзейнасці малодшых школьнікаў. Выдзяляюць наступныя віды лінгвістычных задач: фанетыка-графічныя задачы; арфаграфічныя задачы; словаўтваральныя задачы; граматычныя задачы; сінтаксічныя задачы; лексічныя задачы.
1. Балл, Г. А. Теория учебных задач: психолого-педагогический аспект / Г. А. Балл. – М. : Педагогика, 1990. – 184 с.
2. Божович, Е. Д. Развитие языковой компетенции школьников: проблемы и подходы / Е. Д. Божович // Вопросы психологии. – 1997. – № 1. – С. 34-39.
3. Варановіч, З.Б. Методыка выкладання беларускай мовы / З.Б. Варановіч. – Мінск : Універсітэцкае, 1995. – 248 с.
4. Верашчака, Г.І. Лексічная работа на ўроках беларускай мовы ў пачатковых классах / Г.І. Верашчака. – Мінск : Вышэйшая школа. – 1978. – 168 с.
5. Жуйков, С. Ф. Психологические основы повышения эффективности обучения младших школьников родному языку. / С. Ф. Жуйков. – М. : Педагогика, 1979. – 184 с.
6. Канцэпцыя вучэбнага прадмета “Беларуская мова” // Народная асвета. – 2013. – № 7. – С. 3.
7. Каспяровіч, І.І. Актывізацыя пазнавальнай дзейнасці вучняў на ўроках беларускай мовы і літаратуры / І.І. Каспяровіч [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: http://www.n-asveta.by/dadatki/eshb/kaspyarovitch.pdf. – Дата доступу: 12.03.2017.
8. Киселева, Н. А. Лингвистические задачи и их классификация / Н.А. Киселева // Известия РГПУ им. А.И. Герцена. – 2008. – № 80. – С. 159-162.
9. Козлова, М.М. Проблемная лингвистическая задача как средство формирования понятия о морфемном составе слова у младших школьников / М.М. Козлова, Е.В. Верещагина // Инновационная наука. – 2016. – № 1-2 (13). – С. 173-177.
10. Лукиных, Н. В. Использование задачной системы при формировании словообразовательных понятий у младших школьников. / Н. В. Лукиных // Начальная школа. – 2005. – № 9. – С. 22-25.
11. Ляшчынская, В.А. Методыка выкладання беларускай мовы / В.А. Ляшчынская, З.У. Шведава. – Мінск : “РІВШ”, 2007. – 252 с.
12. Методыка выкладання беларускай мовы / пад рэд. М.Г. Яленскага. – Мінск : Адукацыя і выхаванне, 2006. – 286 с.
13. Матюшкин, А.М. Проблемные ситуации в мышлении и обучении / А.М. Матюшкин [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: http://klex.ru/b40. – Дата доступу: 12.03.2017.
14. Напольнова, Т. В. Познавательные задачи в обучении русского языка / Т.В. Напольнова. – М. : Просвещение, 1968. – 55 с.
15. Немов, Р.С. Психология образования/ Р.С. Немов. – М. : Владос, 2008.– 376 с.
16. Паўлоўскі, І.І. Моўная адукацыя малодшых школьнікаў: Тэарэтыка-дыдактычнае даследаванне / І.І. Паўлоўскі. – Мінск : НІА, 1998. – 176 с.
17. Соловьева, А.А. Развитие познавательной самостоятельности младших школьников в процессе решения лингвистических задач : дис. ... канд. пед. наук : 13.00.01 / А.А. Соловьева. – Саратов, 2000. – 189 c.
18. Сторажава, Н.А. Мова твая і мая. Вучу дзяцей па-беларуску / Н.А. Сторажава. – Мінск : Выд. А. Ванін, 1993. – 80 с.
19. Сыско, I.Г. Шляхi да роднай мовы: сучасныя падыходы да выкладання беларускай мовы ў пачатковых класах / І.Г. Сыско. – Мазыр : Содействие, 2007. – 72 с.
