УВЯДЗЕННЕ
ГАРАДЫ I МЯСТЭЧКI БЕЛАРУСI У 15-16 СТСТ.
ЗАКЛЮЧЭННЕ
ЛІТАРАТУРА
УВЯДЗЕННЕ
У XIV-XVI стст. у Беларусі ідзе інтэнсіўны працэс сацыяльнай урбанізацыі. Калі да 1500 года крыніцы ўтрымліваюць звесткі аб 83 гарадах Вялікага Княства Літоўскага, Русі і жамойта, то з 1500 па 1600 год тут налічвалася 530 гарадскіх паселішчаў. Гарадское насельніцтва фармавалася за кошт якія выйшлі з-пад кантролю сялян і рамеснікаў, пераселеных феадаламі з горада. Каля 80% жыхароў горада-беларусы. Тут таксама жывуць рускія, украінцы, літоўцы, палякі, яўрэі, немцы і татары. Большасць насельніцтва-рамеснікі і гандляры. Іх называлі Філістымлянамі. Акрамя таго, у горадзе маецца вялікая колькасць гарадскіх ніжэйшых класаў (грамадзянскіх асоб).
Ніжэйшыя класы горада (грамадзянскія асобы) - "шматлюдны люд" і "лянівы люд" - выконваюць грамадскую працу ў горадзе, служачы ў дамах багатай Горацкай эліты. Ёсць і жабракі-найміты. Гарадское насельніцтва таксама займаецца сельскай гаспадаркай, забяспечваючы сябе ўсім неабходным. Горад Беларусь у феадальную эпоху быў у асноўным невялікім паселішчам, якія налічвалі ад 1,5 да 3 тысяч жыхароў. Горад з насельніцтвам не менш за 10 000 чалавек – рэдкае выключэнне. Прыгоннае права сялян на феадальную нерухомасць з'яўляецца галоўнай перашкодай для росту гарадскога насельніцтва. Грамата вялікага князя літоўскага Казіміра 1444 года намінавала 15 лепшых гарадоў ва ўсёй краіне. Сярод іх былі названыя Брэст, Віцебск, Гародня, Драгічын, Менск, Наваградак, Полацк, Слуцк. Важным крытэрыем ролі эканомікі горада з'яўляецца сума падатку, якая паступае ў казну.
ГАРАДЫ I МЯСТЭЧКI БЕЛАРУСI У 15-16 СТСТ.
Ва ўсіх беларускіх гарадах таго часу Полацк вызначаўся сваёй вядучай роляй у сацыяльна-эканамічнай, палітычнай і культурнага жыцця. Самі палякі, як сведчыць грамата Полацкай губерні 1476 года, з гонарам заяўлялі, што іх горад называецца горадам, ні ў чым не саступаючым сталіцы ВКЛа-Вільні. Аднак асноўная частка гарадскога паселішча Беларусі ўсё яшчэ знаходзіцца ў паўсельскагаспадарчым, полукоммерческом становішчы, з нешматлікімі рамеснікамі. Гэты ўзровень характарызуецца пражываннем у феадальных умовах практычна ва ўсіх еўрапейскіх краінах. Прычына гэтага заключаецца ў тым, што існуюць абмежаваныя магчымасці для развіцця таварна-грашовых адносін [1, с. 85].
З развіццём фольварочной сістэмы сельскагаспадарчых арганізацый ўзраслі інтарэсы феадалаў, асабліва буйных землеўладальнікаў, у гандлёвых адносінах. Сродкам задавальнення гэтай патрэбы з'яўляецца стварэнне горада ці мястэчка ў межах свайго валодання, дзе ўласнік і яго падданыя прадаюць свае эканамічныя прадукты і купляюць неабходныя для сябе рэчы. Ёсць дзве групы гарадоў-дзяржаўныя (Вялікае Княства) і прыватныя. Горад служыць не толькі рынкам, якія забяспечваюць грашовы даход, але і адміністрацыйным і палітычным цэнтрам, абарончым апорай. Наяўнасць у беларускім горадзе Магдэбургскага права горада рамеснага горада як самастойнага сацыяльна-эканамічнага фактару і Цэнтра культурнага развіцця феадальнага грамадства стала магчымым дзякуючы яго ператварэнню ў цэнтр рамяства і гандлю.
Дакументы XVI стагоддзя вылучаюць Брэст, Гродна, Слуцк, Мінск, Полацк, Магілёў, Пінск як цэнтры вытворчасці розных рамёстваў. У гэтых гарадах рамяство прадстаўлена дзясяткамі прафесій. У невялікіх гарадах-Нясвіжы, Копысе, Шклове, Клецку ды іншых-ад дзесяткаў рамеснікаў да 200 і больш займаліся рамёствамі. Да другой палове шаснаццатага стагоддзя. У буйных гарадах большасць жыхароў займаюцца рамёствамі. У Беларусі налічваецца больш за 100 рамёстваў.
ЗАКЛЮЧЭННЕ
У XIV - XVI стст. выяўляюць глыбокія зрухі ў гаспадарчым жыцці, якія ўзломвалі векавыя традыцыі феадальных асноў і сведчылі аб параўнаўча высокай ступені сацыяльна-эканамічнага развіцця тагачаснай Беларусі.
Сам факт атрымання горадам магдэбурскага права сведчыў пра тое, што той або іншы горад пераходзіў у сваім статусе на новыя рэйкі эканамічнага і палітычнага жыцця.
Гарадскія пячаткі адлюстроўвалі праз форму шчыта і стыль выканання выяваў паступовую змену мастацкіх стыляў - рэнесансу, барока, ракако, классіцізму. Прычым пячаткі буйных культурных цэнтраў Беларусі (Бярэсце, Вільні, Віцебска, Гародні, Нясвіжа, Полацка, слуцка і інш.) не саступаюць лепшым узорам тагачаснаша еўрапейскага мастацтва.
Увогуле атрыманне герба, які сведчаў аб непадлегласці горада княжацкім і каралеўскім ураднікам, была вельмі важнай падзеяй у жыцці ўсяго горада.
Гарадское жыццё з усімі яго цяжкасцямі, канфліктамі аказвало ўплыў на развіццё культуры, фарміравала пошук перадавых поглядаў. Горад стаў цэнтрам адукацыі, на глебе гарадскога жыцця склаліся ідэі асветы, яно стало спрыяльным асяроддзем для станаўлення выдатных мысліцеляў таго часу - Францыска Скарыны, Сымона Буднага, Мялеція Сматрыцкага і інш.
1. Герасімовіч, К. С. Гісторыя Беларусі: дапаможнік / К. С. Герасімовіч. – Мінск: Тэтраліт, 2013. – 188 с.
2. Дзмітрачкоў, П. Ф. Гісторыя Беларусі. З самых старажытных часоў да канца XVIII ст.: вучэбна-метадычны комплекс / П. Ф. Дмитрачков. – Магілёў: МДУ, 2015. – 353 с.
3. Дзмітрук, А. Пэ Гісторыя дзяржавы і права Беларусі: практычнае дапаможнік / Е. П. Дзмітрук. – Баранавічы: РВА Барду, 2013. – 155 С.
4. Гісторыя Беларусі у 15-16 стст.: Вучэбны дапаможнік: пераклад з беларускай мовы / А. К. Новік. - Мінск: Народная асвета, 2012. – 181 с.
5. Гісторыя Беларусі. З самых старажытных часоў да 2013 г.: вучэбны дапаможнік / Я. К. Новік, І. Л. Качалаў, Н. Я. Новік. – Мінск: Вышэйшая школа, 2013. – 558 с.
