Психология литературного творчества Шпаргалка

Літаратура – крыніца пазнання жыцця, ―чалавека ў чалавеку (В. Бялінскі), духоўнага ўзбагачэння. М. Горкі назваў мастацкую літаратуру чалавеказнаўствам. Такая назва апраўданая, бо галоўным прадметам літаратуры з‘яўляецца чалавек ва ўсѐй складанасці яго грамадскага і жыцця, нават калі ў творы адсутнічае персанаж, дзейная асоба або лірычны герой. Пісьменнік можа ў сваіх творах паказваць людзей, жывѐл, прыроду, рэчы – усѐ гэта ў канчатковым выніку толькі сродак адлюстравання жыцця людзей, выяўлення чалавечых дум і пачуццяў.

Творы мастацкай літаратуры маюць камунікатыўную прыроду, якая выяўляецца ў дыялогу паміж героямі, аўтарам і чытачом, паміж чытачамі, канкрэтнымі тэкстамі і мноствам кантэкстаў. Літаратура больш за іншыя прадметы ўплывае на эмацыянальную сферу вучня і таму выконвае важную выхаваўчую функцыю, яна спрыяе фарміраванню асобы школьніка, яго духоўнага свету, светапогляду, светаразумення, становіцца для яго маральным падмуркам на ўсѐ астатняе жыццѐ. Маральнае ў мастацкай літаратуры непадзельна звязана з эстэтычным.

Псіхалогія як навука аб душы зведала розныя адаптацыі, супярэчнасці і цяжкасці ўзаемастасункаў з іншымі навукамі пакуль набыла статус асобнай вучэбна-філалагічнай дысцыпліны – псіхалогія літаратурнай творчасці. Мэта дысцыпліны: Пазнаёміць з умовамі фарміравання, станаўлення творчай асобы, фактарамі, якія ўплываюць на развіццё мастацкага таленту; адкрыць законы творчасці. 

Адносна таленту і натхнення ў псіхалогіі існуе многа версій. Адны з іх сцвярджаюць непасрэдную блізкасць паміж таленавітасцю, геніяльнасцю і псіхічнай паталогіяй. Нават вядомы філосаф Шапенгаўэр сцвярджаў, што геніяльнасць рэдка спалучаецца з ураўнаважанасцю, разумнасцю. Існуе цэлы пласт літаратуры аб аб паталогіях геніяльных і таленавітых людзей. Паводле назіранняў прадстаўнікоў псіхааналітычнай школы З. Фрэйда, творца ўяўляецца неўратычнай асобай, якая часта бывае ў стане псіхічнага інфантылізму з ―вечным незадавальненнем, адмаўленнем, хваравітым гонарам, з маніяй велічы, з эгаізмам. Сапраўды, па ўласных прызнаннях многіх творцаў, ім знаѐмае адчуванне знікнення мяжы паміж ілюзіяй і рэальнасцю, сном і явай. Многія прызнаюцца, што пішуць свае творы ў стане незвычайнага натхнення, або што вершы прыходзяць да іх у сне, што яны зжываюцца і размаўляюць са сваімі героямі, што стан натхнення абсалютна адрывае іх ад рэальнага жыцця.  

Таленавітымі называюць тых пісьменнікаў, чые творы валодаюць важнымі нацыянальнымі і нават агульначалавечымі мастацкімі каштоўнасцямі. Геніяльнымі называюць тых пісьменнікаў, якія ствараюць і сцвярджаюць каштоўнасці, значныя і важныя на ўсе часы. Такія аўтары як бы не змяшчаюцца ў сваѐй эпосе і працягваюць традыцыі ад мінулага ў будучае. Вакол геніяльных пісьменнікаў існуюць таямнічыя легенды, часта і спекуляцыі: некаторыя лічаць геніяльнасць ―адхіленнем ад нормы‖, бо геніяльныя людзі часта схільныя да моцных пачуццяў і псіхічных афектаў, незвычайных паводзін і г.д. Многія даследчыкі здаўна імкнуліся растлумачыць феномен генія ў мастацтве яго асаблівымі псіхафізічнымі якасцямі. Найбольш ажыўленыя спрэчкі выклікалі тэорыі аб прычыннай сувязі паміж вышэйшымі якасцямі таленту і неўрапатычнымі схільнасцямі (тэорыя неўрозаў творчасці). Так французскі псіхіятар Маро дэ Тур ў сярэдзіне Х1Х ст. вылучыў тэорыю аб хваравітай псіхіцы адораных людзей. 

 

Стараннае вывучэнне ўсіх існуючых на свеце мастацкіх прыёмаў, выяўленчых сродкаў і мастацкіх сістэм само па сабе ніколі не зробіць чалавека пісьменнікам. Ёсць адна — важнейшая за ўсе прафесійныя мастацкія навыкі, нават за ўзровень адукаванасці і парог разумовых здольнасцей чалавека — якасць, якая адна толькі і можа зрабіць яго пісьменнікам. Гэта талент. 

Біялагічнай базай развіцця таленту з'яўляюцца задаткі.Задаткі - прыроджаныя анатама-фізіялагічныя асаблівасці нервовай сістэмы, мозгу (пераважны тып вышэйшай нервовай дзейнасці, асаблівасці развіцця асобных структур галаўнога мозгу, правага і левага паўшар'яў), якія складаюць прыродную аснову развіцця здольнасцяў.