Вариант 4
1. Спішыце тэкст, устаўце прапушчаныя літары, падкрэсліце іх.
Ніколі ў жыцці ёй не было так хораша і па-маладому весела. Пархомаў добра еў, аж пачырванеў з твару ад з’едзенага і з нейкай лёгкай сяброўскай шчырасцю абыходзіўся з ёю. Ён нешта гаварыў і гаварыў з Фрузынай, але яна як бы не ўнікала ў сэнс яго слоў. Яна ўся аддалася ва ўладу сваіх пачуццяў – ціхага шчасця ад прывабнай цеплыні блізкай чалавечай душы.
2. Затранскрыбіруйце апошні абзац тэкста (заданне 1).
[jана́ / по́ўнаjа зам’ілава́н’а да-гэ́тага чалав’э́ка / ус’о́ паз’іра́ла на-jаго́ памала͡дз’э́лы гла́тк’і тва́р / jак’і́ застава́ўс’а паран’э́йшаму спако́йны j-разва́жны // пархо́маў патсу́нуў ла́ўку бл’іжэ́й да-jаjэ́ табурэ́тк’і jі-ра́птам про́ста / упэ́ўн’эна / ал’э-зус’і́м н’а-гру́ба / с’п’ашчо́тай прыгарну́ў jаjэ́ да-с’аб’э́ // ]
3. Выканайце фанетычны разбор падкрэсленых слоў (заданне 1).
Жы-цці, [жыц’і́]
[ж] зычны, шумны, звонкі, зацвярдзелы, шыпячы – ж;
[ы] галосны, ненаціскны – ы;
[ц’] зычны, падоўжаны, шумны, глухі, мяккі, свісцячы – цц;
[і́] галосны, націскны – і.
Гукаў – 4, літар – 5.
4. Спішыце словы, пастаўце ў іх націск.
Садавіна́, алфаві́т, блука́ць, цэме́нт, існу́е, ву́сы, грамадзя́нін, вы́падак, каме́нны, дакуме́нт, заі́нець, зае́чы, прыня́ты, дыспансе́р, дыяме́нт, даўніна́, крапіва́, вяза́нка, інду́стрыя, жыха́р, кварта́л, за́грудкі, слабы́, крыху́, апра́нуты, куліна́рыя, інструме́нт, камбайнё́р.
5. Растлумачце лексічнае значэнне слова, выдзеленага курсівам (заданне 1).Складзіце з ім сказ.
Прывабны ‘які вабіць, прыцягвае да сябе якімі-небудзь якасцямі, рысамі’. Прывабная дзяўчына ішла мне насустрач.
6. З задання № 4 выпішыце ўсе словы з наступнай марфемнай будовай: корань – суфікс – канчатак і корань – канчатак.
корань – суфікс – канчатак садавіна́, існу́е, грамадзя́нін, каме́нны, зае́чы, даўніна́, жыха́р, куліна́рыя, камбайнё́р, ця́жар, мы́сленне, маля́р, сталя́р, бульбяны́, жыві́ца.
7. Выканайце словаўтваральны аналіз слоў.
Узор: давучванне → давучваць (суфіксальны спосаб).
Адбракоўка ← адбракоўваць (суфіксальны спосаб).
Амаладжэнне ← амаладзіць (суфіксальны спосаб).
Выверка ← выверыць (суфіксальны спосаб).
Выстрал ← выстраліць (нульсуфіксальны спосаб).
Забаронны ← забараніць (суфіксальны спосаб).
Заморскі ← мора (прэфіксальна-суфіксальны спосаб).
8. Выканайце марфалагічны разбор аднаго дзеяслова і аднаго прыметніка (заданне 1).
Гаварыў – дзеяслоў; пачатковая форма – гаварыць; аснова цяперашняга часу гаворы-ць, інфінітыва – гавары-ць; непераходны, незваротны, незалежнага стану, незакончанага трывання, II спражэння, асабовы; ужыты ў форме прошлага часу, 3 асобы, адзіночнага ліку, мужчынскага роду; выконвае функцыю выказніка.
Ціхага (шчасця) – прыметнік; пачатковая форма – ціхі; якасны; поўны; ужыты ў форме ніякага роду, роднага склону, адзіночнага ліку; дапасуецца да назоўніка шчасце ў родзе, ліку, склоне; выконвае функцыю азначэння.
9. Перакладзіце словазлучэнні, вызначце іх род.
Длинная шинель – доўгі шынель (м.р.), красный гонт – чырвоная гонта (ж.р.), ручная собака – ручны сабака (м.р.), неправильная дробь – няправільны дроб (м.р.), большая мозоль – вялікі мазоль (м.р.), острая боль – востры боль (м.р.), старый комод – старая камода (ж.р.), тёмная накипь – цёмны накіп (м.р.), длинная тень – доўгі цень (м.р.), горькая полынь – горкі палын (м.р.), чёрная бровь – чорнае брыво (н.р.), правая туфля – правы туфель (м.р.), глухая лесостепь – глухі лесастэп (м.р.), полная опись – поўны вопіс (м.р.), дорожная пыль – дарожны пыл (м.р.), лечебная валерьяна – лекавы валяр’ян (м.р.), неразборчивая запись – неразборлівы запіс (м.р.), белый гусь – белая гусь (ж.р.).
Варыянт № 10
1. Спішыце тэкст, устаўце прапушчаныя літары, падкрэсліце іх.
Сонечнае, яснае ранне. Над палямі разсходзіцца туман. Сёння ноччу былі першыя замаразкі. На досвітку ў сасновым бары каля пасёлка Крайцы вылі ваўкі. Сярод высокіх галасоў маладых вылучаўся хрыплаваты бас старога, мацёрага ваўка. Воўчая зграя з’яўляецца адной сям’ёй.
2. Затранскрыбіруйце апошни абзац тэкста (заданне 1).
[пад-во́с’эн’ пераjа́рк’і / jак’і́jа жыл’і́ j-пал’а́вал’і ў-л’э́тн’і ча́с паасо́пку / далуча́jуцца да-с’ам’jі́ сваjі́х бац’ко́ў // гэта j-jо́с’ц’ згра́jа //]
3. Выканайце фанетычны разбор падкрэсленых слоў (заданне 1).
Сё-ння, [с’о́н’а]
[с’] зычны, шумны, глухі, свісцячы, мяккі – с;
[о́] галосны, націскны – ё;
[н’] – зычны, падоўжаны, санорны, мяккі – нн;
[а] галосны, ненаціскны – я.
Гукаў – 4, літар – 5.
4. Спішыце словы, пастаўце ў іх націск.
Садавіна́, алфаві́т, блука́ць, цэме́нт, існу́е, ву́сы, грамадзя́нін, вы́падак, каме́нны, дакуме́нт, заі́нець, зае́чы, прыня́ты, дыспансе́р, дыяме́нт, даўніна́, крапіва́, вяза́нка, інду́стрыя, жыха́р, кварта́л, за́грудкі, слабы́, крыху́, апра́нуты, куліна́рыя, інструме́нт, камбайнё́р.
5. Растлумачце лексічнае значэнне слова, выдзеленага курсівам (заданне 1).Складзіце з ім сказ.
Досвітак ‘час перад світаннем’.Валодзя вярнуўся дадому на досвітку, калі сонца яшчэ толькі пачынала ўставаць.
6. З задання № 4 выпішыце ўсе словы з наступнай марфемнай будовай: корань – суфікс – канчатак і корань – канчатак.
корань – суфікс – канчатак садавіна́, існу́е, грамадзя́нін, каме́нны, зае́чы, даўніна́, жыха́р, куліна́рыя, камбайнё́р, ця́жар, мы́сленне, маля́р, сталя́р, бульбяны́, жыві́ца.
7. Выканайце словаўтваральны аналіз слоў.
Узор: давучванне → давучваць (суфіксальны спосаб).
Адбракоўка ← адбракоўваць (суфіксальны спосаб).
Амаладжэнне ← амаладзіць (суфіксальны спосаб).
Выверка ← выверыць (суфіксальны спосаб).
Выстрал ← выстраліць (нульсуфіксальны спосаб).
Забаронны ← забараніць (суфіксальны спосаб).
Заморскі ← мора (прыставачна-суфіксальны спосаб).
8. Выканайце марфалагічны разбор аднаго прыслоўя і аднаго лічэбніка (заданне 1).
Сёлета – прыслоўе; нязменная часціна мовы; акалічнаснае часу; утварылася ад спалучэння слоў “сего лета”; у сказе выконвае функцыю акалічнасці.
Адной (сям’ёй) – лічэбнік; пачатковая форма – адна; колькасны; просты; уваходзіць у склад выказніка.
9. Перакладзіце словазлучэнні, вызначце іх род.
Длинная шинель – доўгі шынель (м.р.), красный гонт – чырвоная гонта (ж.р.), ручная собака – ручны сабака (м.р.), неправильная дробь – няправільны дроб (м.р.), большая мозоль – вялікі мазоль (м.р.), острая боль – востры боль (м.р.), старый комод – старая камода (ж.р.), тёмная накипь – цёмны накіп (м.р.), длинная тень – доўгі цень (м.р.), горькая полынь – горкі палын (м.р.), чёрная бровь – чорнае брыво (н.р.), правая туфля – правы туфель (м.р.), глухая лесостепь – глухі лесастэп (м.р.), полная опись – поўны вопіс (м.р.), дорожная пыль – дарожны пыл (м.р.), лечебная валерьяна – лекавы валяр’ян (м.р.), неразборчивая запись – неразборлівы запіс (м.р.), белый гусь – белая гусь (ж.р.).
