Рэпрэзентацыя знешняга выгляду чалавека у беларускай фразеалогии: структура и семантыка Курсовая работа (проект)

− даць характарыстыку выяўленым фразеалагічным адзінкам беларускай мовы паводле іх структуры.

У апошні час рэзка знізілася якасць прапанаваных на суд чытача артыкулаў і публікацый па рознай тэматыцы, пачасціліся выпадкі прымянення нецэнзурнай лексікі на старонках газет. Аднак з гісторыі ўзнікнення крылатых выразаў вядома, што яны коратка і ёміста выказваюць веды пра культуру народа, яго вопыце, побыт. Такім чынам, гэтыя ўстойлівыя словазлучэнні з’яўляюцца носьбітамі інфармацыі аб які стварыў іх народзе. Праз новыя віды ўзнікаюць крылатых фразеялагізмаў мы зможам убачыць тэндэнцыі трансфармацыі культуры, якія часам ўлучаюць у сябе не самыя лепшыя яе праявы. Фразеалогія любой мовы з'яўляецца своеасаблівай крыніцай ведаў пра культуру народа. Ва ўстойлівых словазлучэннях закадаваныя паведамленні аб свеце канкрэтнай краіны, яе гісторыі, геаграфіі, са значэннем паводзін жыцця і дзеянняў. Віды дзеянняў разнастайныя. Дзеянні ўваходзяць у адзін шэраг з такімі падзейнымі паняццямі, як працэс, падзея, здарэнне, дзейнасць, паводзіны, учынак. Паводзіны чалавека заўсёды сацыяльна. Яно разглядаецца як дзейнасць людзей з улікам іх адносіны да іншых людзей і кваліфікуецца з пункту гледжання дабра і зла ў канкрэтна-гістарычных умовах. Навучанне правілам паводзін адбываецца з ранняга дзяцінства. Нормы правільнага і няправільнага паводзінаў залежаць ад пэўнай культуры. Нормы паводзін, што накладаюцца грамадствам, з’яўляюцца станоўчымі, выклікаюць адабрэнне учынкаў чалавека; парушэнне нормаў і невыкананне забаронаў выклікаюць адмоўную рэакцыю навакольных [4, c. 22].

Лінгвістычныя даследаванні ў галіне фразеалогіі ахопліваюць шырокае кола праблем, звязаных са структурай фразеалагізмаў. Адзначаючы іх вялікія стылістычныя магчымасці, навукоўцы даследавалі таксама і асаблівасці функцыянавання гэтых сродкаў выразнасці ў мове.

 Семантыка, у шырокім сэнсе слова, – аналіз адносіны паміж моўнымі выразамі і светам, рэальным ці ўяўным, а таксама само гэта стаўленне і сукупнасць такіх адносін [1, с. 157].

Семантычны кампанент абавязкова ўключае ў сябе лексікон, у якім аб кожным слове паведамляецца, што яно пазначае, г.зн. кожнаму слову супастаўляецца яго значэнне ў дадзеным мове і правілы камбінавання (узаемадзеяння) значэнняў слоў, па якіх з іх фармуецца сэнс больш складаных канструкцый, перш за ўсё сказаў.

У якасці самастойнай лінгвістычнай дысцыпліны семантыка вылучылася параўнальна нядаўна, у канцы ХІХв. сам тэрмін «семантыка» для абазначэння падзелу навукі быў упершыню ўведзены ў 1883 французскім лінгвістам М. Брэалем, якія цікавіліся гістарычным развіццём моўных значэнняў. Аж да канца 1950-х гадоў разам з ім шырока выкарыстоўваўся таксама тэрмін «семасіялогія», цяпер захаваўся толькі ў якасці не занадта ужывальнага назвы аднаго з раздзелаў семантыкі.

Аб’ект семантыкі складае адзінства трох элементаў моўнага знака: які азначае, денотата і азначаемага. Знешні элемент — паслядоўнасць гукаў або графічных знакаў) — якое азначае-звязаны, па — першае, з пазначаюцца прадметам, з’явай рэчаіснасці-дэнататам, і, па — другое, з адлюстраваннем гэтага прадмета, з'явы ў свядомасці чалавека-азначаюцца. Азначанае з’яўляецца вынікам грамадскага пазнання рэчаіснасці і звычайна тоесна паняццю, часам прадстаўленні. Гэтыя трохаспектные адзінкі ўступаюць паміж сабой у заканамерныя, сістэмныя адносіны, прыпадабняючыся адна іншы па адным з трох элементаў: па азначаемаму (сінонімы), па які азначае (амонімы), па денотату і рэферэнту (асаблівая разнавіднасць сінонімы — трансфармацыя, перыфразу). Сінонімы, амонімы, перафразаванне (трансфармацыя), а таксама полисемия ўтвараюць аснову сістэмнасці ў семантыцы [10, c. 203].

У 70 - х і 80-х гадах XX ст. у вывучэнні фразеалогіі вызначаюцца некаторыя новыя тэндэнцыі ў тым сэнсе, што даследаванню падвяргаюцца не толькі яе цэнтральны пласт, а менавіта ідыёмы, у тым ліку і такая праблема як спецыфіка значэнняў ідыём, асабліва ўстойлівыя словазлучэнні са звязанымі значэннямі слоў.

Падыход да аналізу і вылучэнню тыпаў фразеалагічных адзінак з'яўляецца кантэксталагічным, згодна з якім фразеалагічныя адзінкі прызнаюцца адзінкамі пастаяннага кантэксту, свабодныя словазлучэнні – адзінкамі пераменнага кантэксту.

Большасць разгледжаных намі фразеалагізмаў уяўляюць сабой семантычныя шэрагі антонімаў. Інакш кажучы, яны складаюць пару з антонимичным фразеалагізмы (процілеглым па значэнні). Так, па семантычных прыкмеце росту назіраецца супрацьпастаўленне фразеалагізмаў у значэнні «высокі/нізкі».  Ад гаршка два вяршкі-каланча пажарная; пад стол пешшу ходзіць-вярста коломенская; з кіпцік-аршын з шапкай.

Варыянты фразеалагічнага абароту − гэта яго лексіка-граматычныя разнавіднасці, тоесныя па сваім значэнні і ступені семантычнай злітнасці, напрыклад: кінуць камень і кінуць каменем, шэлега ламанага не варта і шэлега меднага не варта. Ад варыянтаў фразеалагічных зваротаў варта адмяжоўваць сінанімічныя фразеалагічныя абароты.

Фразеалагічныя спалучэнні − гэта ўстойлівыя звароты, у складзе якіх ёсць словы са свабодным і з фразеологически звязаным значэннем. Фразеалагічныя спалучэння з'яўляюцца раскладзеныя па сэнсавай значнасці слоў, у іх ўваходзяць.Фразеалагічныя спалучэння ў сказе выступаюць у ролі яго асобных членаў, маюць функцыю адзінак Намінатыўны характару і па канструкцыі падобныя з вольнымі словазлучэннямі.

Сярод фразеалагізмаў паводле часцінамоўнай прыналежнасці пераважаюць дзеяслоўныя фразеалагізмы, астатнія групы прадстаўлены нязначнай колькасцю. Граматычнае даследаванне фразеалагічных адзінак з кампанентам язык дазваляе зрабіць наступныя вывады.