Сімволіка ў драматургіі Янкі Купалы (Раскіданае гняздо і інш.) Курсовая работа (проект)

На працягу ўсёй сваёй гісторыі чалавецтва карыстаецца знакамі. Само сабой так склалася, што элемент сімвалізму прысутнічае літаральна і абсалютна ва ўсім. Найпростыя графічныя знакі – кола, крыж, ромб, хвалістая лінія, трохкутнік вядомыя з часоў палеаліту і задоўга да з’яўлення пісьменнасці яны сталі ўсеагульнай, універсальнай мовай чалавецтва.

Сімвалы прысутнічаюць у паўсядзённым жыцці чалавека, і, як правіла, мы не задумваемся над сэнсавым значэннем тых ці іншых прадметаў, аб’ектаў, што нас акружаюць. Хоць на самай справе гісторыя паходжання і сімвалічнае значэнне некаторых рэчаў, аж да прадметаў адзення, якую мы носім, даволі цікавыя.

Сімвалізм – літаратурны напрамак канца ХІХ–пачатку ХХ ст., асноўнай рысай якога выступае тое, што канкрэтны мастацкі вобраз ператвараецца ў шматзначны сімвал. Нараджаецца ў Францыі, потым пашыраецца ў іншай літаратуры Еўропы (Англія, Германія, Аўстрыя, Бельгія, Нарвегія, Расія). Сімвалізм як літатарурны напрамак набывае вядомасць з 1880 ᴦ., калі Стэфан Маллармэ адкрывае літаратурны салон (“аўторкі” Маллармэ), у які ўваходзяць маладыя паэты Р.Гіль, Г.Кан, А дэ Рэнье, П.Кіяр і інш. Потым далучаюцца і сталыя – А.Жыд, П.Валеры, П.Кладэл. З праграмнымі заявамі сімвалісты пачалі выступаць з 1886 ᴦ. Са смерцю патрыярха сімвалістаў Ст.Маллармэ (1898) французскі сімвалізм як арганізаваны напрамак спыняе сваё існаванне. Аднак галасы асобных паэтаў-сімвалістаў гучалі і на пачатку ХХ ст. Разам з тым сімвалізм у фрацускай літаратуры не абмяжоўваецца рамкамі 1880–90-х гᴦ. У 1857 ᴦ. былі надукаваны “Кветкі зла” Шарля Бадлера. Паэтыку сімвалізму неабходна суадносіць таксама з творчасцю Поля Верлена і Артура Рэмбо (60–70-я гг.). Названыя паэты стварылі славу і гонар францускага сімвалізму. З

Найбольш поўна пытанне “Я. Купала і сімвалізм» распрацавана П. Васючэнкам. Даследчык адзначае: “Лiтаратурная Беларусь на пачатку 20 стагоддзя апынулася ў цэнтры магутнага ўздзеяння еўрапейскага сiмвалiзму i асвойвала творчы досвед адразу некалькiх сiмвалiсцкiх школ” [1, с. 97].

Перш за ўсё, неабходна адзначыць уплыў скандынаўскага сімвалізму на творчасць беларускіх пісьменнікаў: “Надзвычайная папулярнасць нарвежскiх аўтараў на прыканцы ХIХ – на пачатку 20 ст. праявiлася i ў беларускiм лiтаратурным жыццi. Гiстарычны лёс Беларусi шмат у чым блiзкi цi нават тоесны лёсу Нарвегii. На працягу некалькiх стагоддзяў Нарвегiя знаходзiлася ў стане каланiяльнай або напаўкаланiяльнай залежнасцi ад Швецыi. Нарвежская мова пацярпела ад жорсткай асiмiляцыi дацкай мовай” [1, с. 98]. Так, матыў трансцэдэнтнага, мiстычнага падарожжа ў шэрагу твораў Г. Iбсена перагукаецца з аналагічнымі матывамi ў творах беларускiх аўтараў, у прыватнасцi “Сон на кургане” Я. Купалы. Героі выпраўляецца ў своеасаблівую трансцэндэнтную вандроўку, ідучы ўслед за мiстычным поклiчам, якi, апроч героя, не чутны нiкому.

Гэтае падарожжа завяршаецца вяртаннем. Вяртанне – матыў, які быў характэрны не толькi для лiтаратуры, але i для фiласофii канца ХІХ – пачатку 20 ст. Так Пер Гюнт вяртаецца да сваёй Сольвейг – жанчыны, што сімвалізуе адвечнае чаканне, вернасць, пяшчоту. Купалаўскi Сам, “прайшоўшы ўсе этапы трансцэндэнтнага пошуку (сон-летарга, змаганне з Чорным за закляты скарб, вяселле на пажарышчы, баль у шынкоўнi), знаходзiць кабету, што замерла ля парога шынка, i пазнае ў ёй сваю жонку” [1, с. 98].

Трэба адзначыць, што ў кожнай з названых версiй вяртання вобраз жанчыны як правіла непасрэдна звязаны з Бацькаўшчынай, роднай зямлёй, што ўвасабляе трывалую жыццёвую аснову.

Радзіма і свобода, незалежнасць – для паэта паняцці непадзельныя. Ніхто з беларускіх паэтаў пачатку стагоддзя з такім запалам, мужнасцю, таленавітасцю і так паслядоўна не адстойваў, не бараніў ідэю нацыянальнага адраджэння і незалежнасці, як Янка Купала. Усведамленне волі і незалежнасці як найвялікшай каштоўнасці нацыі было вызначальным у яго светапоглядзе, а значыць і ў творчасці.

Заслуга пісьменніка перад нашай нацыяй і народам у тым, што ён, здолеўшы ўвабраць у сябе лепшыя дасягненні і традыцыі сваіх таленавітых папярэднікаў Багушэвіча і Цёткі, пайшоў далей за іх. Ён першы, хто з незвычайнай сілай, «на свет цэлы», сказаў і аб нашай мары, і аб нашым праве “людзьмі звацца”.

Драматычныя творы Янкі Купалы не толькі маюць асаблівае значэнне для беларускай літаратуры, тэатра, але і дапамагаюць больш глыбока асэнсаваць погляды пісьменніка на перспектывы нацыянальна-гістарычнага лесу беларусаў. У сваіх творах пясьняр ідзе ад прыватнага да агульнага, праз вобразы гаспадароў дома і іх гасцей, дзякуючы сімвалічнаму падтэксту, вельмі дакладна акрэсліваецца сучасны стан грамадства і шляхі яго развіцця.

Янку Купалу называюць паэтам трагічнага лёсу. Поўнасцю адданы беларускаму народу, ён разам з ім выпіў да дна наканаваную лёсам чашу выпрабаванняў і пакут. Яго не палохаў бурны і крывавы паслярэвалюцыйны час. Боль, трывога і клопат аб Беларусі адчуваюцца ва ўсіх творах вернага сына Бацькаўшчыны. Сваёй мужнасцю і сваёй творчасцю Купала паказаў свету, што была, ёсць і будзе жыць Беларусь, што яна смела глядзіць у будучыню.

Такім чынам, можна зрабіць вывад, што у кожным з драматычных твораў Янкі Купалы прысутнічае шэраг аднатыпных вобразаў: патрыятычна настроенага маладога чалавека і яго антыпода, маладой дзяўчыны-нявесты і старой маці. Мужчынскія вобразы ўвасабляюць адпаведна нацыянальна-