Жанры журналістыкі: гісторыя фарміравання

Абгрунтаваўшы важнасць жанравага падыходу ў журналістыцы, падкрэслім, што на сучасным этапе існуе тэндэнцыя трансфармацыі класічных жанравых тэкстаў, якая адлюстроўваецца на развіцці як практычнай, так і тэарэтычнай журналістыкі.

Праблема трансфармацыі жанраў і жанравых формаў звязаная з тэндэнцыямі развіцця грамадства, мадэляў атрымання інфармацыі сучаснымі людзьмі, спосабамі яе падачы з дапамогай шырокага ўкаранення ў выдавецкую дзейнасць найноўшых інфармацыйных тэхналогій. Усе гэтыя змены ўносяць карэктывы не толькі ў структурную тканіну тэксту журналісцкіх твораў, але і змяняюць іх функцыянальнасць, у сувязі з чым адбываецца змешванне і спалучэнне элементаў розных класічных журналісцкіх жанраў.

Акрамя таго, названыя тэндэнцыі выклікаюць не толькі праблему трансфармацыі традыцыйных журналісцкіх жанраў, але і праблему іх ідэнтыфікацыі.

Формы інфармацыйных зносін з’явіліся ўжо на світанку чалавецтва разам з з’яўленнем патрэбы ў інфармацыі. Гэта было неабходным крокам для пераходу на прынцыпова новую стадыю развіцця чалавецтва. Вялікую ролю ў гэтым працэсе згулялі першасныя формы працы, дзякуючы якім з’явілася неабходнасць абмену “паведамленнямі”. Спачатку гэта былі знакі, умоўныя сігналы, а затым стала ўзнікаць выразная гаворка. Так патрэба ў абмене інфармацыяй прывяла да развіцця формаў знакавых зносін. Гэта знакавая зносіны спрыяла згуртаванню людзей пры арганізацыі паводзін у характэрных для першабытна-абшчыннага ладу галінах дзейнасці. Пры гэтым знакавая і больш за ўсё апорная інфармацыя маўленчых зносін выступала як складовая частка ўсяго жыцця людзей [7, c. 193]. Асаблівую ролю, на наш погляд, у трансфармацыі жанраў журналістыкі, а такім чынам і ва ўзнікненні новых падыходаў да іх тэарэтычнага асэнсаванню, гуляюць мультымедыйныя тэхналогіі і функцыянаванне канвергентных рэдакцый. Гэта прывяло да неабходнасці стварэння ўніверсальных відаў тэксту, здольных існаваць на розных пляцоўках. Пытанням функцыянавання сучаснай канвергентна журналістыкі прысвечаны не так даўно выйшаў зборнік “журналістыка і канвергенцыя: чаму і як традыцыйныя СМІ ператвараюцца ў мультымедыйныя” [3].

У сучаснай навуцы аб журналістыцы існуе такое паняцце як сістэма журналісцкіх жанраў. Іх сукупнасць па-свойму адлюстроўвае сістэму поглядаў на свет, на чалавека і падзеі. Значны ўплыў на характар жанру аказалі разнастайныя пракламацыі, улёткі, заклікі, распаўсюджваемыя сярод насельніцтва ў перыяды паўстанняў, бунтаў, рэвалюцый. Такія заклікі, пракламацыі, улёткі публікаваліся і ў газетах, што не прайшло для журналістыкі бясследна.

У інфармацыйных жанрах журналістыкі мы даем толькі інфармацыю. Мы не робім ацэнак і не стараемся неяк асэнсаваць гэтую падзею. Мы проста пра яго расказваем. Жанр: нататка, рэпартаж, інтэрвію, інфармацыйная карэспандэнцыя, інфармацыйная справаздача, бліц-апытанне, пытанне-адказ.

Аналітычныя жанры-гэта жанры журналістыкі, якія ўяўляюць сабой маштабнае вывучэнне праблемы. Чытацкая аўдыторыя мае магчымасць у драбнюткіх падрабязнасцях вывучыць навіннай нагода, зрабіць адпаведныя высновы і меркаванні. Асаблівым відам аналітычных артыкулаў можна лічыць публіцыстычны каментар. Менавіта ён дазваляе аператыўна адгукнуцца на ўзніклую праблему, якая адбылася навіна, а таксама пракаментаваць і належным чынам іх ацаніць.

Нарыс называюць “каралём” мастацка-публіцыстычных жанраў. Гэта аповяд пра сапраўдны падзеі, чалавеку або з’яве. Журналісцкі нарыс адрозніваецца ад літаратурнага пэўнасцю фактаў. У журналістыцы нарыс − самы аб’ёмны жанр, тады як у літаратуры – невялікі.

Калі раней роля журналістыкі ў грамадстве зводзілася выключна да таго, каб інфармаваць грамадства аб падзеях, якія адбываюцца і ўдзельнічаць у фарміраванні грамадскай думкі, то зараз журналістыка пашырае поле сваёй дзейнасці. Яна адлюстроўвае інтарэсы пэўных сацыяльных груп і актыўна фармуе грамадскую думку, супрацоўнічаючы з рознымі сацыяльнымі інстытутамі. Журналістыка з гэтага часу стала прыладай унутрыпалітычнай барацьбы і барацьбы ў міжнародных адносінах, апынулася здольнай уплываць на прыняцце палітычных рашэнняў і на становішча спраў у краіне.

Публікацыі замежнай і беларускай журналістыкі адрознівае монасуб’ектнасць: над большасцю матэрыялаў працуе адзін спецыяліст, пры гэтым пры стварэнні большасці публікацый патрабуюцца кампетэнцыі дзвюх прафесій. Беларуская журналістыка дадзеных характарызуецца монасуб’ктнасцю − ад большасцю матэрыялаў працуе адзін спецыяліст. Пры гэтым пры стварэнні кантэнту часта патрабуюцца кампетэнцыі двух прафесій з-за неабходнасці візуалізацыі дадзеных.