УВОДЗІНЫ

Якую ролю адыгрывае спорт у жыцці чалавека? Ва ўсім свеце людзі яе бачаць па-рознаму. Адны вельмі прахалодна ставяцца да спорту і некаторыя нават лічаць яго марнаваннем часу. Іншыя людзі бачаць сэнс спорту, і іх, на шчасце, больш, чым першых. Прычым кожны з іх можа мець рознае стаўленне да спорту: хтосьці аддае перавагу глядзець яго па тэлевізары, хтосьці аддае перавагу проста займацца якім-небудзь відам спорту або агульнафізічнай падрыхтоўкай, ну а для кагосьці спорт — гэта сродак існавання. Сярод апошніх могуць быць дзейсныя спартсмены, трэнеры, урачы, дырэктары розных спартыўных таварыстваў, папячыцелі спорту і інш.

І кожны з іх уносіць свой уклад у развіццё спорту на нашай планеце. Спорт валодае дзіўнымі ўласцівасцямі. Ён можа аб’ядноўваць людзей, знаёміць іх паміж сабой, у большасці выпадкаў спорт умацоўвае здароўе, характар ​​і нават разумовыя здольнасці людзей, якія ім займаюцца, развівае ў іх такія навыкі як хуткасць, спрыт, рэакцыя, каардынацыя, цягавітасць, цярпенне і сіла. Спорт робіць людзей больш устойлівымі да негатыўных фактараў вонкавага асяроддзя. Ён часта прыносіць людзям шмат станоўчых эмоцый, напрыклад, пры перамозе каханай каманды ці пры дасягненні чалавекам нейкага выніку ў ім.

Па прычыне таго, што спорт з’яўляецца вельмі цікавай сферай для многіх прадстаўнікоў нашай краіны, ён атрымлівае дастаткова шырокае асвятленне ў свеце мас-медыя. Мы сустракаем матэрыялы, прысвечаныя спорту, на старонках газет і часопісаў, у паведамленнях па радыё, на сайтах у інтэрнэце, і, нарэшце, на тэлебачанні.

Актуальнасць работы вызначаецца наступнымі абставінамі. Па-першае, спорт у сучасным масмедыйным прасторы набывае ўсё большае значэнне, што абумоўлівае важнасць лінгвістычнага апісання дадзенай сферы соцыума і адлюстравання яе спартыўнага рэпартажу у прыватнасці. Па-другое, неабходна вызначыць, якія выкарыстоўваюцца сучаснымі журналістамі ў тэкстах названага жанру фігуры маўлення, высвятліць функцыянальна-прагматычны аспект, які спрыяе аптымізацыі камунікацыі паміж тэлевізійнымі сродкамі масмедыя і гледачом, бо яны недастаткова асветлены ў лінгвістыцы. Па-трэцяе, экспрэсіўны і, у цэлым, прагматычны патэнцыял фігур маўлення сучаснага тэлевізійнага спартыўнага рэпартажу малавывучаны. Па-чацвёртае, у айчыннай лінгвістыцы яшчэ не ставілася задача выяўлення найбольш вызначэння фігур гаворкі, якія часта выкарыстоўваюцца ў сучасным тэлевізійным спартыўным рэпартажы.

Аб’ект даследавання — спартыўны рэпартаж як жанр беларускамоўнага тэлебачання.

ГЛАВА 1 ТЭАРЭТЫЧНЫЯ АСПЕКТЫ ВЫВУЧЭННЯ СПАРТЫЎНАГА РЭПАРТАЖУ ЯК АДМЫСЛОВАГА ЖАНРУ Ў СФЕРЫ СМІ

1.1 Жанры спартыўнай журналістыкі. Да гісторыі вывучэння

Спартыўнай журналістыцы знаемы і даступны практычна ўсе сучасныя жанры. Традыцыйна жанравая палітра ў спартыўнай прэсе і, асабліва, у газетнай перыедыцы па перавазе арыентавана на інфармацыйныя жанры, дзе важны наступныя параметры: аператыўнасць, дакладнасць, кампактнасць; але ж, безумоўна, патрабаванні спартыўнай журналістыцы не абмяжоўваюцца імі. Нататка, карэспандэнцыя, рэпартаж, інфармацыйнае інтэрв’ю аб’ектыўна пераважаюць таму, што спартыўная журналістыка па сутнасці сваей з’яўляецца падзейнай, у адрозненне, скажам, ад сферы навукі і журналістыкі пра навуку. Інфармацыйны бок спорту звязаны з найважнейшай з яго характарыстык — спаборнасці, паколькі апошняя мае на ўвазе пастаяннае параўнанне паказчыкаў, а параўнанне непазбежна носіць інфармацыйны характар. Неабходна адзначыць, што менавіта з павялічэннем колькасці спаборніцтваў колькасна расце і спартыўная журналістыка. Адсюль лагічна вынікае, што большасць спартыўных журналістаў з’яўляецца журналістамі менавіта інфармацыйнага плана, галоўная задача якіх — гэта аператыўная перадача звестак аб спартыўных спаборніцтвах і падзей, якія адбываюцца вакол іх.

Да спартыўнай прэсы прад’яўляюцца павышаныя патрабаванні да аператыўнасці, паколькі спорт жыве сенняшнім днем, а які хвалюючыйся заўзятар востра адчувае любую, нават самую малую затрымку. Гэта прыводзіць да стварэння спецыфічных умоў працы спартыўнага журналіста — максімальна паскоранай стадыі стварэння тэксту да падрыхтаванага (або наадварот — экспромтнага) транслявання вынікаў спаборніцтваў.

Найбольш часта навіны перадаюцца ў форме нататкі або карэспандэнцыі. Нататка (навіна) служыць толькі “для паведамлення аб факце, у карэспандэнцыі таксама можа быць яго кароткі аналіз і каментар” [20, c.32]. Абодва жанра адрозніваюцца невялікім, з пункту гледжання сталых уяўленняў, аб’емам, і часцей за ўсе прысвечаны адной пэўнай падзеі. Прынцыповым тут з’яўляецца кароткі і дакладны выклад актуальнай інфармацыі. Гэтыя аператыўныя матэрыялы ўласцівы як спецыялізаваным спартыўным, так і неспецыялізаваным выданням, дзе публікуюцца матэрыялы пра спорт.

ГЛАВА 2 ПРАКТЫЧНАЕ ДАСЛЕДАВАННЕ МОЎНА-СТЫЛІСТЫЧНАГА АСПЕКТУ ТЭЛЕВІЗІЙНАГА СПАРТЫЎНАГА РЭПАРТАЖУ

2.1 Роль асвятлення спартыўнай тэматыкі ў беларускіх СМІ

Сярод існуючых падсістэм журналістыкі — друку, радые, тэлебачання і Інтэрнэту — тэлебачанне займае асаблівае становішча, выступаючы аднім з найважнейшых элементаў інфармацыйна-аналітычнай сістэмы. У сваю чаргу інстытут тэлевізійных сродкаў масавай інфармацыі — разнастайныя тыпы перадач — у цяперашні час вельмі дыферэнцыраваны. Разам з грамадска-палітычным тэлебачаннем шырока запатрабавана спецыялізаванае, у тым ліку — спартыўнае. Менавіта журналістыка, дзякуючы шырокаму развіццю сістэмы каналаў перадачы інфармацыі, уяўляе доступ да яе самых шырокіх пластоў рэцыпіентаў, у прыватнасці — шматбакова асвятляючы спартыўныя падзеі, у выніку чаго “сфармавалася тэлебачанне дадзенага кірунку, якое мае стабільную аўдыторыю” [5, c.204].

Тэлебачанне практычна з самага пачатку свайго зараджэння выступае адным з найбольш эфектыўных сродкаў папулярызацыі здаровага ладу жыцця. Заняткі фізічнай культурай першапачаткова з’яўляліся адной з умоў здароўя нацыі, а з XIX стагоддзя, з пачаткам адраджэння алімпійскага руху, лепшыя спартсмены сталі абараняць гонар сваей краіны, умацоўваючы яе імідж як высокаразвітай дзяржавы ў вачах сусветнай грамадскасці. Спартыўныя спаборніцтвы ператвараюцца ў свята ўсіх кантынентаў зямлі, у выраз добрай волі і імкнення да лепшай будучыні чалавецтва. Тэлебачанню традыцыйна належыць ключавая роля ў асвятленні спартыўных спаборніцтваў рознага маштабу і рангу, паведамленняў, якіх чакае масавая аўдыторыя. Прапаганда здаровага ладу жыцця вызначана адным з прыярытэтных пунктаў доўгатэрміновай праграмы развіцця нашай дзяржавы.

Стымуляванне ж здаровага ладу жыцця накіравана на тое, каб кожны з нас займаўся фізічнымі практыкаваннямі, правільна харчаваўся, выконваў меры гігіены і санітарыі, выключаў з ужывання наркотыкі, цыгарэты, алкаголь. Асноўная стратэгія па барацьбе з хваробамі і ўмацаванню здароўя ва ўмовах адсутнасці дастатковых сродкаў пачынаецца з падрыхтоўкі нашых грамадзян да вядзення здаровага ладу жыцця. Павінна быць разгорнута наступальная інфармацыйная кампанія ў карысць здаровага ладу жыцця. У дзяржаўнай праграме па выкананні задач, пастаўленых прэзідэнтам, гэтаму прысвечаны спецыяльныя раздзелы. Рэалізацыя дадзеных праектаў уключае шмат аспектаў і мае працяглыя часовыя мяжы.

Спорт стаў неад’емнай часткай грамадскага жыцця, пастаянна

ЗАКЛЮЧЭННЕ

У ходзе правядзення даследавання намі было вызначана, што спартыўная журналістыка існуе ўжо больш за два стагоддзі. Нягледзячы на ўжо дастаткова высокую ступень развіцця з прычыны досыць працяглага існавання, спартыўная журналістыка значна маладзей, чым астатнія яе тэматычныя напрамкі. Але ж сучасная рэальнасць такая, што навіны спорту ўяўляюць жывую цікавасць для вялікай колькасці насельніцтва, а таму, акрамя невялікіх нататак у газетах шырокага профілю і на тэлебачанні, мы можам назіраць спецыялізаваныя выданні, праграмы на тэлебачанні, на радые, сайты ў інтэрнэце. Гэта сведчыць пра рост значнасці спартыўнай журналістыкі.

Таксама намі былі разгледжаны функцыі і некаторыя асаблівасці спартыўнага рэпартажу на тэлебачанні. Ен досыць ярка вылучаецца як жанр сярод падобных яму. Асноўнай функцыяй спартыўнага рэпартажу з’яўляецца інфармацыйная, аднак мы выявілі, што існуюць і іншыя, пабочныя. Так, спартыўны рэпартаж дапамагае гледачу выпусціць эмоцыі, пераключыць увагу з больш значных праблем грамадства. Таксама намі было вызначана, што спартыўны рэпартаж валодае ўласнай спецыфікай, і яе неабходна ўлічваць для таго, каб усе камунікатыўныя задачы былі вырашаны. Таксама мы вызначылі, што існуюць розныя тыпы спартыўнага рэпартажу на тэлебачанні, сярод якіх можна вылучыць: класічны, серыя кароткіх рэпартажаў, рэпартаж са студыі, “пераказ”-рэпартаж. Кожны з іх дарэчны ў канкрэтных абставінах.

Далей мы вызначылі ролю спартыўнай журналістыкі ў беларускіх СМІ. Яна супадае з такой, уласцівай спартыўнай журналістыцы ў цэлым. Аднак, як мы бачым, у нашай краіне некалькі іншая расстаноўка акцэнтаў: калі звычайна спартыўная журналістыка ў першую чаргу выконвае інфармацыйную ролю, а ўжо затым — асветніцкую, то ў Рэспубліке Беларусь усе з дакладнасцю да наадварот. Асноўнай задачай спартыўных журналістаў з’яўляецца менавіта асвятленне здаровага ладу жыцця і яго прапаганда сярод насельніцтва.

У практычнай частцы даследавання мы прааналізавалі моўна-стылістычны аспект жанру спартыўнага рэпартажу. Было вызначана, што ен вельмі своеасаблівы. Ен мае як падобныя рысы з іншымі жанрамі спартыўнай журналістыкі, так і свае ўласныя. У першую чаргу, неабходна адзначыць высокую частотнасць выкарыстання разнастайных стылістычных прыемаў. Гэта адбываецца па той прычыне, што гаворка журналіста, які асвятляе спартыўны рэпартаж, павінна быць дастаткова вобразнай. Гэта дапамагае рэалізаваць адразу некалькі камунікатыўных задач: мастацкую і функцыю