Раслінны свет: Міфапаэтыка і семантыка Курсовая работа (проект)

У апошнія гады праблемы міфалогіі прыцягваюць усё большую увагу даследчыкаў . Абумоўлена гэта перш за ўсё іх нераспрацаванасцю , наяўнасцю вялікага аб’ёму крыніц, добрай захаванасцю многіх міфалагем,асабліва ў беларускай народнай творчасці . Актуальнасць і важнасць іх даследавання тлумачыцца і надзвычайнай жывучасцю міфалагічнай свядомасці , што выразна адбілася ў творах розных жанраў і відаў фальклору. 

Складанасць даследавання пэўных міфалагем заключаецца ў тым , што славянскія міфалагічныя творы ў час іх бытавання не фіксаваліся і ў цэласным выглядзе зараз не захаваліся: былі разбураны хрысціянствам. З рудыментаў міфалогіі, яе элементаў, матываў і вобразаў у народнай творчасці неабходна вычленіць , сістэматызаваць і асэнсаваць самае істотнае , што пралівае свет на пэўныя праблемы міфалогіі , архаізм крыніцаў якіх вымушае абавязковае даследаванне старажытных язычніцкіх вераванняў. Аналіз і тэарэтычнае асэнсаванне матэрыялаў , лепш за усё ажыццяўляюць шляхам выкарыстання параўнальна – гістарычнага і тыпалагічна – семантычнага метадаў. Паводле азначэння А.Л.Тапаркова, міфалагема – ,,адзінка міфалагічнай сістэмы , якая мае самастойную семантыку. З адной міфалагемай можа звязвацца нейкі пэўны міф , і у гэтых выпадках паняцце міфалагемы сінанімічна паняццю ,,міф’’, або шэрагу міфалагічных уяўленняў (напр. м[іфалагема] сонца у народных вераваннях і ў літаратурнай царкоўнай і апакрыфічнай традыцыях усходніх славян уключае ўяўленні аб сонцы як аб коле і агні , чалавеку і анёлу, ліку Бога і водбліску божага ззяння)” [17, с.362]. 

Калі ж пагадзіцца з думкай, што ў асобных выпадках паняцце міфалагемы сінанімічна паняццю ,,міф’’ , то вельмі важна даць азначэнне міфа, адзінай думкі аб якім у навуцы няма. А.Ф. Лосеў сцвярджаў : ,,Міф не есць выдумка або фікцыя, не есць фантастычны вымысел… Зразумела, міфалогія ёсць выдумка, калі скарыстаць да яе пункт гледжання навукі… А з пункту погляду самой міфічнай свядомасці не ў якім выпадку нельга сказаць, што міф ёсць фікцыя і гульня фантазіі’’. 

Дрэвы як вобразы тэматычнай групы “расліны” з’яўляюцца адным з асноўных кампанентаў сімволікі славянскіх народных песень. У якасці ўстойлівага сімвала традыцыйнай культуры і шэрагу жанраў фальклора  яны вывучаюцца сумежнымі  дысцыплінамі: фалькларыстыкай, этнаграфіяй, этналінгвістыкай і лінгвафалькларыстыкай.

Народы ўсяго свету са старажытных часоў праводзілі паралель паміж чалавекам і дрэвам. Для многіх краін асобныя віды дрэў нават сталі нацыянальнымі сімваламі. На Русі часта параўноўвалі людзей і дрэвы: “дрыжыць, як асінавы ліст”, “стромкая, як бяроза”, “красна, як рябіна”, “моцны, як дуб”. Пра чалавека, які не паважаў свой род, гаварылі: “Ён не мае пашаны да сваіх каранёў”. У дуба хворыя прасілі здароўя, у бярозы  – жаніха, у сасны – грошай, як шышак на галінах. З дрэвам было звязана і мноства народных прымет. Чалавек і дрэва заўсёды былі непадзельнымі.

Вывучэнне сімволікі дрэў у культуры славянскага народа дапаможа лепш зразумець менталітэт, глыбіню славянскай душы. Сімволіка – гэта з’ява вельмі складаная і шырокая. “Тлумачальны слоўнік беларускай мовы” падае наступнае азначэнне: “Сімвал. Умоўнае абазначэнне, знак чаго-небудзь”.  [15, с. 322].

Найбольшую любоў у славянскіх народных песнях маюць дуб, бяроза, сасна, рабіна, каліна, маліна, елка, яблыня, бэз, іва і некаторыя іншыя.

Сімволіку роду ў песнях рэалізуюць дуб як мужчынскі пачатак, а жаночы пачатак утрымліваюць у сабе дрэвы бяроза, сасна, елка, рабіна, груша, яблыня, ракіта.

Неабходна адзначыць і той факт, што дрэвы лечаць. Сёння ўжо даказана, што ёсць дрэвы, якія даюць чалавеку энергію, павышаюць тонус, напрыклад, бяроза, дуб . Ёсць і такія, якія забіраюць энергію (таполя, асіна, елка), затое яны добра вылечваюць запаленні. Часта малыя дзеці кепска засынаюць ці, увогуле, не спяць без святла, нечага баяцца (малыя тонка адчуваюць астральныя целы чужых). Дасведчаныя людзі ў такіх выпадках раяць паставіць у галаве галінкі асіны, асабліва асвечаныя ў царкве, бо асіна найлепш адганяе злых духаў. [ 21, с. 244 ] 

Па выніках праведзенага даследвання можна зрабіць наступныя вывады.

Міфалогія – гэта асаблівая сімвалічная сістэма, у тэрмінах якой нашы продкі тлумачылі свет. Даследаванне міфалагем як асноўных тэрмінаў гэтай першай рэлігійна-філасофскай сістэмы чалавецтва будзе садзейнічаць сучаснаму рэтраспектыўнаму стварэнню агульнай цэласнай выявы свету з аднаго боку , а з другога дапаможна правільна зразумець касмічнасць светаўспрымання нашых продкаў, вытокі і бяздоннае багацце нацыянальнай культуры , асаблівасцей беларускага нацыянальнага характару, спецыфікі этнічнай свядомасці і этнапсіхалогіі. Міфалогія – гэта перш за ўсё светапогляд. Першапачатковы светапогляд чалавецтва касмічны па існасці сваёй , але з улікам нацыянальных асаблівасцей. Для міфалагічнай свядомасці ўсё касмалагізавана, паколькі ўсё ўваходзіць у склад космасу, належыць яму. Міфалагічнае мысленне – гэта татальны, дамінуючы тып мыслення ў архаічных культурах. У міфе своеасабліва злучыліся элементы сапраўдных ведаў, мастацкія вобразы, маральныя нормы і рэлігійныя ўяўленні.

Дрэвы як вобразы тэматычнай групы “расліны” з’яўляюцца адным з асноўных кампанентаў сімволікі славянскіх народных песень. У якасці ўстойлівага сімвала традыцыйнай культуры і шэрагу жанраў фальклора  яны вывучаюцца сумежнымі  дысцыплінамі: фалькларыстыкай, этнаграфіяй, этналінгвістыкай і лінгвафалькларыстыкай.