Методыка навучання грамаце у паслябукварны перыяд Курсовая работа (проект)

У нашы дні амаль усе вядомыя вучэбна-метадычныя комплексы па навучанні грамаце дэкларуюць сваю прыхільнасць да гукавых метадаў, бо адпраўным і структурыруемым элементам у іх абіраецца вывучэнне гуку, гукавыя формы слоў. У якасці асноўных падыходаў да выдзялення, а затым вывучэння і  разгляду маўленчых гукаў намячаецца аналітычны, сінтэтычны шлях або часцей за ўсё аналітыка-сінтэтычны разгляд характэрных якасцяў і прыкмет, уласцівых асобным гукам і іх комплексам, якія ўтвараюць склады і словы.

У працэсе гістарычнага развіцця методыкі навучання грамаце адстаяўся шэраг фундаментальных момантаў і пазіцый, якія ў той ці іншай форме, часовых рамках, падборы матэрыялаў і сродкаў працы з імі выяўляюцца амаль у любой сістэме навучання грамаце.

Адны з гэтых пазіцый ставяцца да структурнай арганізацыі ўсяго працэсу навучання грамаце ў цэлым і ў яго вядучых напрамках фарміравання уменняў і навыкаў першапачатковага чытання і напісання, развіцця і ўдасканалення вусных формаў гаворкі – вызначэння асноўных прыступак (этапаў, перыядаў) працы, іх утрымання і затраты  часу , патрэбнага для поўнага асваення дзецьмі праграмнага матэрыялу [32].

Іншыя пазіцыі звязаны з усталяваннем, разглядам і дэталізацыяй канкрэтна-метадычных спосабаў адпрацоўкі таго матэрыялу, які «прывязаны» да кожнага з этапаў навучання.

Трэція пазіцыі вызначаюць і асвятляюць магчымасці прымянення найбольш значных і каштоўных дыдактычных сродкаў і г.д.

Дзеючая цяпер афіцыйная (і таму стабільная) вучэбная праграма па беларускай мове для пачатковых класаў, асноўнай часткай якой з’яўляецца курс навучання грамаце, можа быць рэалізаваны з дапамогай розных сістэм заняткаў па засваенню дзецьмі праграмных патрабаванняў, што прад’яўляюцца да навучання грамаце.

Курс рускай мовы пачынаецца з навучання грамаце. Навучанне грамаце накіравана на фарміраванне навыку чытання і асноў элементарнага графічнага навыку, развіццё маўленчых уменняў, ўзбагачэнню і актывізацыю слоўніка, удасканаленне фанематычнага слыху, ажыццяўленне граматыка-арфаграфічнай прапедэўтыкі. Задачы навучання грамаце вырашаюцца на ўроках навучання чытанню і на ўроках навучання пісьму. Навучанне пісьму ідзе паралельна з навучаннем чытанню з улікам прынцыпу каардынацыі вуснай і пісьмовай мовы. Змест навучання грамаце забяспечвае вырашэнне асноўных задач трох яго перыядаў: дабукварнага (падрыхтоўчага), букварнага (асноўнага) і паслябукварнага (заключнага) [34].

Вялікае месца ў карэкцыйна-развіццёвым працэсе адведзена навучанню грамаце. Навучанне грамаце – гэта пэўны спосаб фарміравання навыку чытання і пісьма [13, с. 8].

Пачатковае школьнае навучанне беларускай мове, з аднаго боку, працягвае развіваць і ўдасканальваць маўленчыя навыкі (дыялагічнай і маналагічнай гаворкі), якія дзіця набыў да школы, а з другога, прадугледжвае засваенне некаторых элементаў граматычнай тэорыі і фарміраванне новага для дзяцей выгляду маўленчай дзейнасці – пісьмовай мовы.

Л.С. Выгоцкі сцвярджаў неабходнасьць пачатку навучання грамаце на пэўным этапе развіцця дзіцяці, калі псіхічныя функцыі яго знаходзяцца ў стадыі паспявання. Эфектыўнасці ў навучанні грамаце, на думку Л.С. Выгоцкага, можна дасягнуць пры максімальным ўліку узроставых асаблівасцяў і магчымасцяў дзіцяці: узроўня яго мыслення, успрымання, прамовы, памяці [10, с. 129].

Спецыфіка гатоўнасці да навучання грамаце ў дзіцяці з парушэннем інтэлекту вызначаецца тым, што ў яго зніжана арыенціровачная дзейнасць, актыўнасць, парушана маторыка, адзначаецца нізкі ўзровень матываванасці і патрэбаў. Назіраецца недастатковасць увагі, слабасць сэнсавых сувязяў, бессістэмна наяўных уяўленняў, парушэнне памяці.

Устаноўлена, што на эфектыўнасць навучання дзяцей пісьму і чытанню можна разлічваць у тым выпадку, калі ў іх сфармавана пазнавальнае стаўленне да мовы, у прыватнасці, усвядомленае арыентаванне ў гукавой структуры мовы і яго слоўнікавым складзе [25].

Паколькі сучасны метад навучання грамаце аналітыка-сінтэтычны, то ў першую чаргу ў дзяцей яшчэ ў дашкольным узросце павінна быць сфарміравана фанематычная сістэма.

На думку многіх аўтараў (Л.С. Выгоцкі, Т.Г. Ягорава, Р.Е. Левіна, В.К. Арфінская), Фанематычная сістэма з’яўляецца асновай вуснай і пісьмовай мовы ўключае ў сябе фанематычнае ўспрыманне, фанематычнае прадстаўленне, фанематычны аналіз і сінтэз. Несфармаванасць або парушэнне аднаго з пералічаных кампанентаў гэтай сістэме цягне змяненне сістэмы ў цэлым, прыводзіць да цяжкасцяў у авалоданні лістом, а ў далейшым можа прывесці да такога парушэння, як дісграфія [10] [35].

Асаблівыя цяжкасці ў перыяд навучання грамаце адчуваюць дзеці, у якіх аказваецца не сфармаваны фанематычны аналіз, які з’яўляецца адным з асноўных аперацый над мовай і больш высокай ступенню развіцця фанематычнай сістэмы.

Гукавы аналіз і сінтэз складоў і слоў – адзін з этапаў лагапедычнай працы. Ён выклікае найбольшыя цяжкасці ў працэсе навучання, у сувязі з парушэннем ў дзяцей фанематычнага ўспрымання. Менавіта яно стварае ў далейшым спрыяльныя ўмовы для развіцця такіх аперацый, як дакладнае аддзяленне аднаго гуку ад іншага, усталяванне паслядоўнасці гэтых гукаў, вызначэнне месца гуку.

Развіццё дробнай маторыкі

Канспект урока: Развіццё дробнай маторыкі ў вучняў 1-га класа спецыяльнай (карэкцыйнай) агульнаадукацыйнай школы VIII выгляду

Мэта: развіццё і карэкцыя дробнай маторыкі

Абсталяванне: скрыначкі з пяском, гарох, рыс, падкладкі з рознымі паверхнямі: наждачная папера, мех, дробныя каменьчыкі, гладкі кардон.

Ход занятку. Арганізацыйны момант. 

Псіхалагічны настрой

Каб нам пісаць прыгожа

І прыгожа маляваць,

Пальчыкі павінны добра,

Мы з вамі расціраць.

Пальчыкавая гімнастыка (згінанне-выпростванне пальцаў у кулак)

Раз, два, тры, чатыры, пяць -

Выйшлі пальчыкі шпацыраваць.

Раз, два, тры, чатыры, пяць -

У домік схаваліся гуляць. 

Тактыльныя размінка

Пагладжванне паверхняў з рознай фактурай (наждачная папера, мех, дробныя каменьчыкі, гладкі кардон). 

Праца з пяском. Маляванне пальцамі розных ліній і фігур на пяску па заданні настаўніка.

Праца з гарохам і рысам. Выкладванне розных узораў.

Маляванне бардзюраў на лісце ў клетку.

Вынікі. Рэфлексія.

Паслябукварны (заключны ) – ппаўтаральна-абагульняючы этап. На дадзеным этапе навучання грамаце ажыццяўляецца паступовы пераход да чытання цэлымі словамі, фармуецца ўменне чытаць пра сябе, развіваюцца і ўдасканальваюцца працэсы свядомага, правільнага, тэмпавага і выразнага чытання слоў, прапаноў, тэкстаў. Навучэнцы знаёмяцца з маўленчым этыкетам (славесныя спосабы выказвання прывітання, падзякі, развітання і г.д.) на аснове чытання і разгульванне сітуацый зносін. Навучанне элементам фанетыкі, лексікі і граматыкі ідзе паралельна з фармаваннем камунікатыўна-маўленчых уменняў і навыкаў, з развіццём творчых здольнасцяў дзяцей. У гэты перыяд дзеці пачынаюць чытаць літаратурныя тэксты і ўключаюцца ў праектную дзейнасць па падрыхтоўцы «Свята чытанкі», падчас якой адбываецца асэнсаванне атрыманых у перыяд навучання грамаце ведаў [34].

Навучанне грамаце з’яўляецца пачатковым этапам сістэматычнага вывучэння роднай мовы ў школе і забяспечвае эфектыўнае асобаснае і разумовае развіццё дзіцяці.

Паслябукварны  перыяд навучання грамаце ставіць асноўную мэту – падрыхтаваць дзяцей да пераходу на навучанне чытання па падручніках  і беларускай  мовы. Дадзены перыяд вылучаецца не ва ўсіх сістэмах навучання грамаце.