У зборніках беларускіх казак 20 ст. пераважаюць казкі-навэлы аб паўсядзённым жыцці сялян, сатырычныя казкі, накіраваныя супраць панства і духавенства [5, c. 85].
Казка з'яўляецца адным з найважнейшых жанраў фальклору. У ёй, як і ў цэлым ва ўсім фальклоры, адбіліся жыццё народа, яго светапогляд. Пазнавальнае і выхаваўчае значэнне казак бясспрэчна і велізарна. Але казкі ўяўляюць вялікую цікавасць і ў мастацкіх адносінах, і ў прыватнасці-як праява народнага таленту ў галіне сюжэтаскладання. Галоўным прыкметай усіх эпічных жанраў фальклору (як і літаратуры) з'яўляецца іх сюжэтнасць. Аднак сюжэт у кожным жанры мае сваю спецыфіку, якая абумоўлена асаблівасцямі зместу, творчых прынцыпаў і прызначэння жанру. А. І. Нікіфараў, на наш погляд, хоць і коратка, але даволі дакладна вызначыў жанравыя асаблівасці казкі, падкрэсліваючы, што яна існуе «з мэтай забавы». Забаўляльнасць і займальнасць лічылі адметнымі прыкметамі казкі. Сюжэт казкі строга паслядоўны, адналінейны, развіваецца вакол галоўнага героя, перамога якога абавязковая. Кампазіцыя рускіх казак пра жывёл адрозніваецца прастатой і лаканізмам. Нярэдка яны з'яўляюцца аднаэпізоднымі (»Ліса і журавель«,» Журавель і чапля " і інш.). У гэтым выпадку для іх характэрная гіпербалізацыя асноўных уласцівасцяў і чорт персанажа, вызначальная незвычайнасць, фантастычнасць іх учынкаў.Аднак значна часцей сустракаюцца казкі з сюжэтамі, заснаванымі на паслядоўным счапленні однотемных сюжэтных звёнаў-матываў. Падзеі ў іх звязваюцца аналагічнымі па характары дзеяннямі скразных персанажаў: у казцы «Ліса і воўк» тры сюжэтных матыву – «Ліса крадзе рыбу з саней», «Воўк у палонцы», «бітая нябітага вязе». Своеасаблівыя мастацкія асаблівасці некаторых казак пра жывёл. Сюжэт іх можна сфармуляваць адной фразай: напрыклад, Калабок ўцякае з хаты, і яго з'ядае ліса, цецярук захацеў дом будаваць, а потым раздумаў [4, c. 63].
3. Выхаваўчая роля казак.
Выхаваўчая роля казак вельмі значная ў працэсе развіцця і станаўлення маленькага чалавека. Казкі – гэта свайго роду «выхаваўчая сістэма», якая ўключае ў сябе маральнае, экалагічнае, працоўнае, патрыятычнае, разумовае, Грамадзянскае выхаванне і т. д.
Казкі можна смела назваць адным з найбольш эфектыўных сродкаў выхавання дзіцяці. Ні для каго не сакрэт, што дзеці навучаюцца ў гульні, а казка-гэта тая ж гульня, толькі гульня ва ўяўленні. Дзіцяці значна прасцей навучыць нейкім навыкам падчас гульні - гэтак жа і растлумачыць яму нешта нашмат прасцей з дапамогай казак [1, c. 96].
А таму, калі дарослы жадае навучыць свайго дзіцяці нейкім навыкам, выхаваць у ім нейкія рысы характару, прышчапіць пачуццё дабра і зла, растлумачыць яму нейкія ісціны, падтрымаць малога,-прыйдзецца абудзіць сваю фантазію, напружыць памяць, успомніўшы мова дзяцінства-казку.
Асабліва трэба падкрэсліць ролю казкі ў жыцці дзіцяці. Праз казкі дзіця спазнае свет, набіраецца вопыту для дарослай самастойнага жыцця, будуе ўласную мадэль свету і вучыцца ў ёй жыць. Казка грунтуецца на Народна-эстэтычнай культуры, на фальклорных танах і валодае багатым сацыяльным, маральна-педагагічным патэнцыялам. Спецыфіка казкі ў тым, што яна з'яўляецца прадуктам творчасці пэўнага народа.
Менавіта казкі з'яўляюцца гэтак магутным інструментам для выхавання, навучання дзяцей, таму дзеці думаюць вобразамі. І лепшым спосабам падаць нейкія ісціны дзіцяці з дапамогай вобразаў з'яўляецца менавіта казка. Так, маляня, прадстаўляючы для сябе вобразы, пачынае разумець унутраны свет герояў, верыць разам з імі ў тое, што дабро пераможа, суперажываць ім. Акрамя таго, што казка з'яўляецца проста прыемным баўленнем часу, яна яшчэ здольная зняць стан трывогі, хваляванні ў дзіцяці.
4.Канспект выхаваўчага занятку з дзецьмі малодшага школьнага ўзросту: «У гасцях у казкі»
Задачы:
1.Якія развіваюць:
Развіваць у дзяцей творчае мысленне, фантазію, увага; гаворка дзяцей, ініцыятыву.
2.Выхоўваюць:
Выхоўваць любоў і цікавасць да казак, эмацыйную спагадлівасць
3.Навучальна:
Вучыць складна, паслядоўна выкладаць ход казкі;
Актывізаваць у гаворкі дзяцей: назва казак, імёны казачных герояў;
Замацаваць веды дзяцей аб рускіх народных казках.
Меркаваны вынік: замацаванне ў дзяцей веды аб казках, выхаванне любові да вуснага народнай творчасці.
Віды дзіцячай дзейнасці: гульнявая, камунікатыўная (гутарка, сітуацыйных размова, адгадваньня загадак), рухальная (рухомыя дыдактычныя гульні, гульнявыя практыкаванні, фізкультхвілінка).
Індывідуальная праца: падахвочваць да актыўнай маўленчай дзейнасці малаактыўных дзяцей.
Слоўнікавая праца: вандроўцы, прасцяк, казаць – маўчаць, медзведзяня, яжаня.
Папярэдняя праца:
1. Чытанне, беларускіх народных казак.
2. Сузіранне ілюстрацый да казак.
3. Прагляд мультфільмаў па тэме: «беларускія народныя казкі».
4. Правядзенне дыдактычных гульняў: «Пазнай казку па малюначках», «Чый галаўны ўбор?” «З якой казкі герой?”, «Збяры казку».
Заключэнне.
Казкі ўздзейнічаюць на дзяцей эстэтычна, даюць незабыўныя ўрокі народнай маралі, вучаць сумленнасці, сціпласці, працавітасці, душэўнай чуласці і дабрыні. Актыўна ўплываюць на мову дзяцей, дапамагаюць ім адчуць прыгажосць роднай мовы, мудрасць народа.
