Трагедыя творчай асобы ў раманах Джэка Лондана Марцін Ідэн і Атланды і карыятыды Івана Шамякіна

Вядомы амерыканскі пісьменнік Джэк Лондан нарадзіўся 12 студзеня 1876 г. у горадзе Сан-Францыска, што знаходзіцца ў штаце Каліфорнія. Яго сапраўднае імя – Джон Грыфіт Чэйні (сустракаюцца і пераклады Чані або Чэні). Існуе версія, што псеўданім “Джэк Лондан” творца абраў сабе яшчэ ў васьмігадовым узросце, калі пайшоў у школу. Аднак “вядомасць” будучы пісьменнік набыў яшчэ да свайго нараджэння. Яго маці, будучы на той момант цяжарнай, зрабіла спробу самагубства і выстраліла ў скроню, але толькі раніла сябе. Навіна хутка набыла распаўсюджанне і была размешчана на першых радках мясцовай перыёдыкі. Прычынай такога кроку для жанчыны стала здрада каханага Уільяма Чэйні, з якія маці будучага пісьменніка аб’ядноўвала яшчэ і захапленне эзатэрыкай, спірытызмам і астралогіяйй. Уільям адмовіўся ад дзіцяці, чым нанёс глыбокую крыўду жанчыне. Метавіта таму пры нараджэнні пісьменнік атрымаў прозвішча біялагічнага бацькі – Чэйні.

Дзяцінства Дж. Лондана не было простым: маці пісьменніка Флора Велман больш цікавілася публічным жыццём, чым выхаваннем сына, таму хлопчыкам займалася няня Джэні Прынстэр. Гэту жанчыну ДДжэк Лондан лічыў сваёй другой маці.

У хуткім часе Флора Велман вышла замуж за карэннага ірландца Джона Лондана, які стаў айчымам маленькага Джона і з якім творцу аб’ядноўвалі давяральныя адносіны да канца жыцця. У знак павагі Джон узяў прозвішча айчыма ў якасці свайго, змяніўшы імя на памяншальна-ласкальнае “Джэк”.

Калі ў 1873 г. у ЗША пачаўся эканамічны крызіс, сямейства Лонданаў адчувала сур’ёзныя матэрыяльныя цяжкасці. Па ўспамінах пісьменніка яны часта галадалі, не маючы самых простых для жыцця рэчаў.

Дзеянне ў рамане Джэка Лондана “Марцін Ідэн” адбываецца ў двух узаемазвязаных планах: асабістым (каханне Марціна да Руфі, іх адносіны) і сацыяльным (барацьба маладога чалавека за месца ў буржуазным соцыуме, за прызнанне яго таленту пісьменніка). Наяўнасць сацыяльнага аспекту аповедзе з’яўляецца выразным аргументам таго, што празаік падтрымлівае эстэтыку і выяўленчыя традыцыі класічнага для амерыканскай літаратуры рамана выхавання. Тут дастаткова ўзгадаць тыповую пабудову рамана «Чырвонае і чорнае» Ф. Стендаля, «Згубленых ілюзій» А. дэ Бальзака і інш. [5]. Шлях да дасягнення вяршынь у тым і другім планах Марцін бачыў у адукацыі, у змене працы фізічнай на інтэлектуальную. Кранальная упартасць і вера ў свае сілы дапамагаюць былому матросу атрымаць неабходныя веды, навучыцца правільна гаварыць і трымацца, стаць знакамітым і багатым. Самая галоўная мара ажыццяўляецца – дзяўчына, якая калісьці здавалася недаступнай і нават недасягальнай, стварэннем амаль чароўным, сама прыходзіць да яго. Але фінал твора трагічны: страціўшы ўсялякі інтарэс да жыцця Марцін шукае спакою і знаходзіць яго ў хвалях Ціхага акіяна.

Кампазіцыя рамана адрозніваецца прастатой і адначасовай складнасцю, яе цэнтрам з’яўляецца вобраз Марціна Ідэна, ні адна падзея ў творы не адбываецца без яго ўдзелу. Эвалюцыя асобы героя-мастака з’яўляецца сэнсаўтваральнай асновай сюжэту, яго рухаючай сілай: “Такая пабудова дазваляе пісьменніку дамагчыся лімітавай канцэнтрацыі ўвагі на ўнутраным свеце героя, на той працы, якая бесперапынна адбываецца ў яго душы. Варта адзначыць незвычайную цэласнасць ладу Марціна Ідэна.